Hüseyin Avni Ulaş konusunda tek olan bu biyografi çalışması, bu konuda büyük bir boşluğu doldurmuştur. H.Avni Ulaş, Birinci Büyük Millet Meclisinin Erzurum Milletvekilidir. Cumhuriyetin ilk demokratıdır. İstiklal mahkemelerinin keyfi uygulamalarına karşı çıkmış, meclisin bütün yetkilerinin (Başkumandanlık Kanunu ile) bir kişide toplanmasına karşı çıkmış, bütün yetkiler bir kişide olacaksa padişahı neden devirdik diyecek kadar düşüncelerini saklamayan, doğru bildiği yoldan taviz vermeyen bir ruha sahiptir. Trabzon Mebusu Ali Şükrü Beyin Topal Osman tarafından öldürülmesi üzerine, bir mebusun fikirlerinden dolayı öldürülmüş olmasını hazmedememiş, meclisi işaret ederek “Ey milletin kabesi, sana da mı taarruz, sana uzanan eller, sırmalı paşa elleri dahi olsa kırılacaktır.” Demekten geri kalmamıştır. Böylelikle kendisini destekleyenlerle birlikte mecliste bir muhalefet gurubu oluşmuş ve bu guruba ‘İkinci Grup’ adı verilmiştir. İkinci grup demokrasi ve cumhuriyet konularında Mustafa Kemal’in grubu (Birinci Grup) ile aynı düşüncede olmasına rağmen uygulama usullerinde farklı düşmektedirler.
Kitapta Ulaş’ın diğer meclis konuşmalarına da yer verilmiş, mutlak doğru olarak gösterilmeye çalışılan pek çok konunun, (mesela mecliste M.Kemal’den farklı düşünen herkesin gerici, hilafetçi, saltanatçı olarak kabul edilmesi gibi) aslında olduğundan farklı olduğunu görme imkanı sunmuştur. Kitapta ayrıca çeşitli devlet adamı ve yazarların Ulaş hakkındaki görüşleri de bulunmaktadır. Başlıcaları; Atatürk, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Mehmet Minür, Mehmet Altan, Ahmet Altan.
İstiklal mahkemesinde de yargılanan Ulaş beraat kararını duyduğunda hakime; bütün günahsız arkadaşlarımı astınız, ben de ne gibi bir namussuzluk gördünüz ki bu şerefli ölümü benden esirgediniz” deme cesaretini gösterebilmiş bir kişidir.
Yazara bu güzel çalışması nedeniyle teşekkürlerimi sunuyorum.
