Bazı kitapları okurken yanından geçersiniz, bazılarının da içinden geçersiniz. İçinden geçtiğiniz kitaplar, sizin yolculuğunuzdur, sözcükleri, cümleleri, kavramları yanınızdan akıp gitmez, onlarla hemhal olursunuz, durdurursunuz, sorular sorarsınız, konuşarak dost olursunuz. İşte Roman Rosdolski’nin Marx’ın Kapital’inin Oluşumu kitabı dost bir kitaptır.
Hem iki paylaşım savaşını, hem Ekim Devrimi’ni, hem devrimin kurşuna dizildiği dönemi, hem faşizmin Nazi toplama kamplarını, hem de yirminci yüzyılın ilk yarısındaki Marksist tartışmaları/polemikleri birebir yaşayan Rosdolski, kendi çıktığı Marx yolculuğuna sizi de götürür. Aynı anda iki yolculuğa çıkarsınız, hem Rosdolski’ye hem Marx’a. Peki Rosdolski’yi Marx’ı yeniden okumaya ve yorumlamaya iten şey nedir? Bunun yanıtını sanırım en iyi yine kendisi verir ve “Marksist kuramcıların…Hitler ve Stalin terörünün kurbanı olmasından” sonra “Marx’ın teorisini…siyasal pratik için canlı bir kaynak olarak görecek yeni bir neslin geleceği umuduyla” bu çalışmayı yazdığını belirtir.
Marx’ın Kapital’inin Oluşumu, Marx’ın politik ekonomi teorisinin ve yönteminin izlerini sürer. Kapital’deki kavramlar geriye dönük olarak, Marx’ın Alman İdeolojisi’ne, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı’ya, Artı-Değer Teorileri’ne, Felsefe’nin Sefaleti’ne ve en önemlisi Grundrisse’ye gidip gelerek okunur. Rosdolski, Marx’ın eserlerinin içinde gezerek, bu kavramların ve kategorilerin gelişimlerini, değişimlerini, bağlamlarını, kuruluşlarını ve ele alınış yöntemlerini, hiçbirini atlamadan, kendince haksızlık etmeden, saptırmadan büyük bir titizlikle inceler. Bu incelemede en büyük vefayı ise Grundrisse’ye gösterir. Kitabının adının Marx’ın Kapital’inin Oluşumu olması, okura hemen Kapital’i çağrıştırsa da, bu yanlış olmamakla birlikte, Rosdolski’nin çok kapsamlı bir Grundrisse okuması yaptığı açıktır. Batıda bile çok geç bir tarihte yayımlanmış olan Grundrisse’nin, Rosdolski tarafından böylesine öne çıkarılmış olması, Kapital’in bütün ciltlerinde analitik bir tarzda sunulmuş olan kavramların ve kategorilerin, Grundrisse’de hepsi derinlemesine incelenmiş olmasa bile, incelenirken kusursuz bir diyalektik yöntemle ele alınmasından ötürüdür. Bu anlamıyla Rosdolski bize, Grundrisse okunmadan Marx’ın kavramlarını ve kategorilerini anlamanın hep eksik kalacağını anımsatır ve bizi okumaya davet eder.
Marx’ın değer, artı-değer, sermaye, emek, ücretli emek, meta, değişim değeri, kullanım değeri, kriz, üretim, dolaşım, yeniden üretim vb. bütün kavram ve kategorilerinin, yine Marx’ın bütün eserleri içinde nerede, nasıl ve hangi bağlamlar içinde ele alındığını bu kitapta bulmak mümkün. Bu yüzden Marx’ın Kapital’nin Oluşumu, aynı zamanda çok ciddi bir Marksist referans kitabı niteliği taşımaktadır.
Öte yandan bu kitap, Rosdolski’nin, iki dünya savaşı sonrasında ya akademiye sıkıştırılarak darlaştırılan ya da ekonomi politiğe indirgenerek sığlaştırılan Marksizmin içine girdiği krizin çözümü için attığı sessiz bir çığlıktır. Bu sessiz çığlık, yirminci yüzyılın ikinci yarısında Marksizmin krizine Marksizmin içinden çözüm bulma arayışına girenler tarafından fark edilmiştir. Otonom Yayıncılık, bu kitabı bu topraklarda, Rosdolski’nin sessiz çığlığına ses veren ve Marx üzerine muhabbet eden bir okumaya katkı sunmak üzere yayımlamıştır.
