Nicolas de Nicolay’ın 1567-68 baskısının adıyla Quartre Premiers Livres des Navigations et Pérégrinations (Deniz Yolculukları ve Gezilerin Dört Kitabı) adlı eserinin Almanca çevirisi 1572’de, İngilizce çevirisi 1585’te, Flamanca ve İtalyanca çevirileri 1576’da yayınlandı. Bundan 438 yıl sonra da şimdi Türkiye’de yayınlanıyor. Nicolas de Nicolay Fransa’nın İstanbul’daki büyükelçisi Aramon Senyörü Gabriel de Luetz’in 1551’de başlayan ikinci büyükelçilik görevi sırasında onun maiyetinde bulunuyordu. Hem çok iyi desen çizerdi, hem de kusursuz bir haritacıydı, dolayısıyla Osmanlı ülkesinde yerleşme merkezlerini ve tahkimatları gözlemleyebilecek yetenekteydi. Seyahat deniz yoluyla Marsilya’dan başladı, Cezayir, Trablus, Kythera (Çuha Adası), Sakız, Gelibolu üzerinden İstanbul’a ulaşarak tamamlandı. Nicolay’ın bu seyahat sırasında çizdiği 60 resim hakkâk Lyon Davent tarafından bakır levhalara işlenerek eserin Avrupa baskılarının kazandığı başarıya büyük katkıda bulundu. Nicolay yolculuk boyunca uğradıkları yerleri kısa bölümler halinde anlattıktan sonra asıl ağırlığı İstanbul’a verir: kentin kuruluş öyküsü, deprem ve yangınları, kentteki tarihi kalıntılar, Kanuni Sultan Süleyman’ın otuz yıldır ülkeyi yönettiği Topkapı Sarayı, Hürrem Sultan’a kadar harem olarak kullanılan Eski Saray, Ayasofya ve diğer camiler, hamamlar ve yıkanma, Bedesten ve diğer pazarlar ve Galata. Yazar daha sonra devşirme sistemi ve acemi oğlanlar, yeniçeri ocağı, solaklar, peykler, güreşçiler, aşçılar, yemek yeme adabı ve hekimleri ayrı bölümlerde ele alır. İslamiyet, tarikatlar, dervişler, hac ziyareti ve deliler denilen Osmanlı düzensiz birlikleri de sonraki bölümlerde anlatılır. Kitabın son bölümleri Osmanlı Devleti’nin Hıristiyan tebaasına ayrılmıştır: Karamanlılar, Yahudiler ve Ermeniler. Nicolay, Sultan Süleyman’ın Edirne Sarayı’nda bulunduğu sırada elçilik heyetiyle Edirne’ye de gittiğinden anlatısında Trakya topraklarına ve Edirne’ye de yer verir. Nicolay’ın çizdiği çok ilginç 60 gravürle sunduğumuz bu önemli seyahatnameyi bizim için daha da anlamlı kılan ise 2005’te kaybettiğimiz değerli tarihçimiz Stefanos Yerasimos’un Fransız tarihçi Marie-Christine Gomez-Géraud ile birlikte yazdığı giriş yazısı ve notlar.
