Bilim ve Sanat Vakfı, Türkiye Araştırmaları Merkezi'nin yılda iki defa yayınlandığı ve şimdiye kadar Türk İktisat Tarihinden Türk Siyaset Tarihine, Türk Hukuk Tarihinden Türk Bilim Tarihine, Türk Şehir Tarihinden Türk Mimarlık Tarihine ve Türk Sanat Tarihinden Dünyada Türk Tarihçiliğine kadar çeşitli konuları inceleyen Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi'nin “İstanbul Tarihi” başlıklı 16. sayısı yayınlandı.
TALİD’in İstanbul Tarihi sayısı, tarihinin çok büyük bir kısmında imparatorluklara başkentlik yapmış, sadece idari değil, dinî, ticarî, kültürel ve nüfus çeşitliliği açısından merkezî konumda bulunan, İstanbul’un tarihine dair; Bizans-Osmanlı-Cumhuriyet İstanbul’undan, İstanbul’un tarihsel topografyasına; fetihten merasimlere, mimari, musiki, edebiyattan müzeler ve kütüphanelere; nüfustan ulaşım ve afetlere kadar pek çok konuya ışık tutuyor. Ayrıca bu sayıda, vakfiyeler, hatırat, seyahatnameler, süreli yayınlar, ansiklopediler ve sempozyumlar üzerine yazılan makalelerle İstanbul Tarihi açısından göz ardı edilemez bir öneme sahip kaynak, kurum ve kişiler olabildiğince etraflı bir şekilde ele alınıyor.
İstanbul Tarihi literatürünü konu edinen bu sayıda iki söyleşi ve bir açık oturum da yer almakta. Söyleşilerden ilkinde İlber Ortaylı İstanbul Tarihi üzerine düşüncelerini paylaşıyor. İkincisinde Murat Güvenç, İstanbul’un son yüzyılını yani 20. Yüzyıl İstanbulunu değerlendiriyor. İstanbul üzerine yoğunlaşan merkez yöneticilerinin katılımıyla gerçekleştirilen açık oturum, “İstanbul’u Araştırmak”, İstanbul’un sorunları, yapılan çalışmalar, projeler ve şehrin geleceği ile ilgili zengin bir muhtevaya sahip.
TALİD’in 2005 yılında yayınlanan Türk Şehir Tarihi sayısında (6. sy.) İstanbul yalnızca bir yazı ile ele alınmış ve bu durumun İstanbul üzerine müstakil bir sayı çıkarma düşüncesinden ileri geldiği ifade edilmişti. Elinizdeki sayı ile İstanbul araştırmaları açısından ihmal edilemeyeceği düşünülen bir eser ilim dünyasına kazandırılmıştır. Ele aldığı konuların çeşitliliği ve kapsayıcılığı ile Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi’nin İstanbul Tarihi sayısı, sahasında önemli bir boşluğu doldururken, bu sahada çalışan araştırmacılara ciddi bir katkı sağlıyor.
Bu sayı, İstanbul’un Avrupa kültür başkenti oluşu kutlamaları ile tarihî siluetinin bozulması tartışmalarının tam ortasında çıkıyor. Türkiye’nin iktisadi kalkınmasındaki en önemli unsurlardan birisi inşaat sektörü olunca, ülkedeki bütün şehirler, belki de en fazla İstanbul bugün yeni bir dönüşümün eşiğine gelmiştir. Tarihî mirası korumayı önceleyen yaklaşım müze kent oluşturmakla itham edilirken, İstanbul gibi bir metropolün iştahları kabartan arazi ve gayrimenkul rantını “değerlendirmek” isteyen bakış ise şehrin neredeyse her yerine müdahale ederek bugünü ve yarını kestirilemeyen bir silüetin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. İstanbul tarih boyunca toplum ve tabiata uyumlu organik bir gelişme göstermiş; yeni gelişmeler mevcut eserleri, insan ilişkilerini ve silüeti destekleyici ve güzelleştirici bir amaç ve muhtevaya sahip olmuştur. Bugün de karar vericilerden beklenen, aynı uyumun devamını sağlayacak bir estetiktir. Topografya ve mimari kadar sosyo-ekonomik ve kültürel sonuçlar da doğuracak bu dönüşüm tartışmalarına elinizdeki sayının dolaylı olarak da olsa bir katkıda bulunmasını umuyoruz.
