E-Dergi

Canan Gültekin/ İZMİR
Halide Edip’in ‘Yeni Turan’ından sonra milliyetçilik tezi üzerine yazılan bir roman olması nedeni ile ve romanın dönemini yansıtması açısından günümüzde her ne kadar geçerliğini yitirmiş olsa da edebiyatımızda önemli bir yeri olan eser.
Şevket Süreyya Aydemir’in soyadını bu kitaptan esinlenerek alması hepimizin dikkatini çekti sanırım. Şu an bizlerde çok derin etkiler bırakmasa da o günün şartlarında bir ideali, davası, mefkûresi olan ve bu uğurda aşkından vazgeçip mücadele eden Demir Bey’in hikayesi o günün aydınını, okurunu oldukça etkilemiş.

Okunmasa çok bir şey kaybedilmeyeceği, ancak edebiyat tarihimiz açısından değeri olan bir roman olmasından dolayı yine de bakmadan geçilmemesi gereken bir eser olduğunu düşünüyorum.

Kendisiyle kavga ettiğim, derdi olan kitapları severim.
1025 sayfalık romanda bir çok konuya değiniyor Dostoyevski. Sadece ‘baba katilliği’ ile sınırlandırmak imkansız.

Zevk, şehvet, sefahat düşkünü bir baba. Bir de oğullar; Alyoşa, İvan, Dimitri. Ve bir de gayrimeşru oğul Smerdyakov. Her biri Dostoyevski’nin inancını, inançsızlığını, iman ve inkarını, hastalığını, ölen evladının acısını, kendi babasını temsil ediyor. Herkes birbirine karşı her bakımdan suçlu mudur? Erdem nedir? Ortak bir erdem olabilir mi? Her şey mübah mıdır? Suçu meşrulaştıracak durumlar var mıdır? Suçu işlemiş olmadan sadece istemiş olmak suça ortaklık mıdır?
Yazar yeri geliyor İvan aracılığı ile tanrısına isyan edip dünyaya geliş biletini geri iade ediyor, yeri geliyor engizisyoncu ihtiyar- İsa konuşmaları eski bir keşiş edasıyla konuşuyor. Kısacası bir okur olarak yine diyoruz, işte Dostoyevski farkı..
her okurun yolu er ya da geç buraya düşmeli.

Masal içinde masal olan bu hikayeler arasında bahsedilenler 18 yaş üstüne hitap ediyor.

Giriş bölümü kitabı yorumlama, anlamlandırma yolunda yol gösterici olması açısından Şerafeddin Yaltkaya tarafından İbn Sina’nın Südur anlayışı, varlık yayının tanımı konularındaki bilgilendirme bölümünden ve doğuda Salaman ve Absal öykülerinin yansımalarından oluşuyor. Dipnot kısmında açıklamalar yer alsa da ek araştırmalar yapmanız gerekiyor. İbn Tufeyl’in Hay Bin Yakzan’ı olan ikinci kitap ise ilk kitaba göre daha akıcı. Robinsonad/Adasal roman türünün ilk örneği olarak kabul ediliyor. Bizde yakın geçmişe kadar bilinmese de bu eser batıyı oldukça etkilemiş. Rousseau’nun “Emile”si, Thomas More’un “Ütopya” sı, Daniel Defoe’nun “Robinson Crusue” eserlerinin bu kitaptan etkilendiği belirtiliyor. Hay Bin Yakzan’da özetle doğada tek başına var olmuş bir bireyin “insanı Kamil” olma yolunda karşılaştıkları anlatılıyor.

Okunup anlamlandırılması hayli zor bir eser. Kısalığı yanıltmasın.