E-Dergi

Kitap, yazarın 4 ciltlik "Tarih Düşüncesi" isimli serisinin devamı niteliğinde. "Evren Tasavvuru" olgusu eserin anahtar kelimesidir. Eski Türklerden ve Türk kozmogonisinden başlayarak Osmanlı klasik döneminin sonuna kadar Türk düşüncesinin, değişen evren tasavvuruna bağlı olarak yaşadığı değişim ve gelişmeler ilmî bir titizlikle incelenmektedir.

Eser yazarın müstakil denemelerinden oluşmaktadır. Mehmet Aycı'nın Türkçeyi kullanmadaki başarısı ve harikulade üslûbu hayranlık uyandırıcı seviyededir. Esere ismini veren "zehirli ağaçlar albümü" isimli deneme ile birlikte "yedi" ve "uyku adası" isimli denemeler hararetle tavsiye edilir.

Türklerin kendilerine ait bir düşünce dünyası yoktur tezine karşı çıkan Ülken, bu iddianın aksine Türklerin dünya üzerinde kolektif tefekkür yaratabilmiş nadir milletlerden birisi olduğunu ortaya koymaktadır. Türk tefekkürünü İslâm öncesi dönemden itibaren incelemeye başlayan Ülken, kitabın birinci kısmında Türk mitolojisine ve kozmogonisine ait metinleri yorumlamaktadır. İkinci kısımda İslâmî dönemi incelemeye geçmekte, Farabî, İbn Sina gibi filozofların yanında kolektif tefekkürün mühim bir kısmını teşkil eden Türk tasavvuf hareketlerine de değinmektedir.

Prof. Dr. Ali Akyıldız, Türk modernleşme sürecinin özel bir alanını teşkil eden “bürokratik modernleşme” olgusunu incelemektedir. Türk modernleşmesinin elitist karakteri ve bürokrasinin yani yönetici elitin/aydın bürokrasinin modernleşme süreci içerisindeki ağırlığı ve belirleyiciliği, modernleşen bir ülkenin modernleştiricileri olan bu sınıfın, nasıl bir değişim geçirdiği daha açık bir ifade ile nasıl ve ne kadar modernleştiği konusunu çok önemli kılmaktadır. Eser, yazarın birbirinden müstakil olarak muhtelif dergilerde yayımlamış olduğu sekiz makalesinin bir araya getirilmesiyle vücut bulmuş ve takdire şayan bir surette anlamlı ve birbirini tamlayan bir bütün ortaya çıkmış.

Kitabın iskeletini, yazarın Yusuf Akçura ve Ziya Gökalp’in mukayesesine yönelik hazırladığı doktora tezi oluşturmakta. Tez ilavelerle zenginleştirildiği gibi başına da millet ve milliyetçilik olgularının doğuşu ve gelişimi üzerine batılı literatüre dayanarak bir bölüm eklenmiş. Ayrıca bir bilim dalı olarak Türkoloji’nin doğuşu, gelişimi ve Türk milliyetçiliğine etkileri hususunda da tatmin edici bilgiler bulmak mümkün.

Özel olarak Yusuf Akçura ve Ziya Gökalp’in, genel olarak Osmanlı coğrafyasında doğan Türkçülük hareketiyle başta Azerbaycan, Kırım ve Tataristan’da yani Dış Türkler adını verdiğimiz sahada doğan Türkçülük hareketini mukayese eden, birleriyle ilişkilerini ve birbirlerine tesirleri inceleyen ender çalışmalardan birisi.