800-1100 yıllarında gerçek islam, hem coğrafi olarak genişlemiş, hem de Beyül Hikme/Bağdat, tüm zamanların çağdaşlarına göre en yüksek farkla bilgi birikimi olan şehri haline gelmişti, matematik, kimya, astronomi, teknik tasarım gibi dünyanın geri kalanının neredeyse hiç bilgisi olmayan konularda dehşet eserler vermiştir. En önemli soru ortaya çıkar: bu kültür nasıl yok oldu? Gazali’nin 33 yaşında devlet başkanı tarafından başına getirildiği Nizamiye Medreseleri’nin bu yok oluştaki katkısı nedir? Gazali’nin İhyai Ulumid Din (yani Din İlminin Canlandırılması) adındaki kitabı da, Yöneticilere Tavsiyeler (veya Filozofların Tutarsızlığı) gibi yan risaleleri de, İbni Rüşt ve Farabi gibi çağlar üstü büyük alimlere kafir demiş Gazali’nin, din kılıfına bürünmüş lider tapıncının izlerini taşır. İşte bundan dolayı, ilim ve bilim bu toprakları terk etmiştir. Okuyunca ağlar bir mümin, orta doğu halklarına ağlar, Gazze’ye ağlar, Yazık.
