800-1100 yıllarında gerçek islam, hem coğrafi olarak genişlemiş, hem de Beyül Hikme/Bağdat, tüm zamanların çağdaşlarına göre en yüksek farkla bilgi birikimi olan şehri haline gelmişti, matematik, kimya, astronomi, teknik tasarım gibi dünyanın geri kalanının neredeyse hiç bilgisi olmayan konularda dehşet eserler vermiştir. En önemli soru ortaya çıkar: bu kültür nasıl yok oldu? Bostan ve Gülistan, bu kültürün yok olmaya başlamasının ilk iki emaresinden birisi olduğu için çok kritiktir. (Diğeri Siyasetname’dir). Gazali temelli Nizamiye Medreselerinden çıkan Sadi Şirazi’nin din kılıfına bürünmüş bir lider tapıncını görünce ağlar bir müslüman, bilimin ve ilimin bu topraklardan gidişine ağlar, bir daha dünya sahnesine çıkamamış orta doğu halklarına ağlar, Gazze’ye ağlar. (Bağdat’tan Maverdi ile bu kitabı karşılaştırmalı okumak bile vizyon açar)