Çinlilerin Gözüyle Göktürkler
Bu kitap 6. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar Göktürkler hakkında Çin kaynaklarının değerlendirilmesini içermektedir. Çin kaynaklarındaki bilgiler 10. yüzyıla kadar Türkler hakkında önemli bilgiler vermektedir. Liu Mau-Tsai, çalışmada Çinlilere ait raporları yıllıkları ve biyografileri tarihi sırasına göre kronolojik olarak vererek Türklere ait kayıtları sıralamıştır.
Özellikle Türklerin siyasi hayatları, devletleri, kültürleri hakkında önemli tanıklıkları içeren ve günlük hayatları hakkında önemli bilgiler içeren kaynakları veren bu çalışma Selenge Yayınevi tarafından dilimize kazandırılmıştır. Türkistan tarihi ve Türk Tarihi çalışanlar için çok kıymetli bir klasik eserdir. Nitekim bu hacimli eser günümüzde 4. Baskısını yapmıştır.
Eseri incelediğimizde Türklerin Çin ile ilişkileri, ölüm adetleri, defin töreni, hayvancılık, ticaret ve tarım, aile yaşantıları gibi çok kıymetli bilgiler verilmektedir.
Kitaptan dikkatimizi çeken birkaç önemli alıntı şunlar:
“Adet ve töreleri şöyleydi çoğunlukla hayvan yetiştirmek ile uğraşıyorlardı nerede su ve otlak varsa oraya göç ediyorlar uzun zaman aynı yerde kalmıyorlardı. Keçeden yapılmış çadırlarda yaşıyorlardı, bellerine kadar uzun saçları vardı, cepkenlerini soldan ilikliyorlardı; etle besleniyorlar, mayalanmış süt içiyorlardı, giysileri kürk ve kaba yündendi.” (s. 63)
“Gökyüzünde nasıl iki güneş yoksa yeryüzünde de sadece bir hükümdarın hüküm sürmesi gerektiğine inanıyorum!” (s. 77).
“Cenaze merasiminin zamanı bitkilerin solmasına ya da açmasına göre belirlenir.” (s. 596)
Eserin sonunda da çalışmada kullanılan Çin kaynakları hakkında tanıtıcı bilgiler verilerek, karşılaştırmalar yapılmıştır.
Bu eserin E. Chavannes’in “Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri” adlı çalışması ile birlikte okunması konu açısından birbirini tamamlayacaktır.
