İstanbul'a dair gözlemlerini, duyduklarını, hatıralarını kaleme aldığı gazete tefrikalarıyla bize bir şehir tarihi, sosyolojisi, en önemlisi de bir geçmiş zamanlar bilgisi bırakan Sermet Muhtar Alus (1887-1952), 65 yıllık ömrünü İstanbul'a hasretmiş, bu şehir ile ilgili her şeyi yegâne konusu haline getirmiş ve bu özelliğiyle de edebiyat ve kültür tarihimizde benzerine rastlamadığımız bir yazarımız.
Bu eser, Sermet Muhtar Alus’un 1931-1952 tarihleri arasında, kaleme aldığı eski İstanbul’un okulları, muallimleri ve talebeleri ilgili derlenen yazılarını bir araya getiriyor. Bu yazılar farklı tarihlerde Akşam, Son Posta, Tasvir-i Efkâr gazetelerinde ve Aydede, Resimli Tarih Mecmuası, Yeni Mecmua, Akbaba, Yedigün ve Amcabey isimli mecmualarda yayınlanmıştır.
Sermet Muhtar, ilk mektepten başlayarak Taş Mektep, Erenköy Kız Lisesi, Galatasaray Lisesi, Mekteb-i Hukuk, Mekteb-i Mülkiye, Mühendishane Mektebi, Mekteb-i Harbiye, İstanbul Üniversitesi ile ilgili yazılar kaleme almıştır. Bu yazılarında okulların tarihçelerini, her kademede okutulan dersleri, dersleri veren hocaları ve okullarda eğitim görmüş kişileri kaleme almıştır. Özellikle kendisinin de eğitim gördüğü Mekteb-i Sultanî (Galatasaray Lisesi) ve Mekteb-i Hukuk’la ilgili çeşitli vesilelerle çok sayıda yazı tefrika etmiş ve bu yazılarında hatıralarına yer vermiştir.
1906’da Galatasaray Lisesi’nden 1910'da Mekteb-i Hukuk'tan mezun olan yazarın gözünden, devrin yabancı hocaları yanında bugün de isimleri hafızalardaki yerini koruyan dönemin ileri gelen hocalarından Abdurrahman Şeref Bey, Musa Kâzım Efendi, İsmail Hakkı Bey, Ahmed Hikmet Müftüoğlu, Şeyh Vasfi, Esat Hami, İbrahim Hakkı Bey [Paşa], Selim Sırrı Tarcan, Esat Mahmut Karakurt, Fahrettin Kerim [Gökay,]… öğrencilerden de İzzet Melih [Devrim], Aziz Fikret, Tevfik Fikret, Ali Sami [Yen], Tahsin Nahit, Sait Hikmet… gibi birçok isme dair hatıralar onlara dair çizimler eşliğinde anlatılıyor. Eski İstanbul’da Okullar, bir bakıma eğitim tarihimiz açısından da bir envanter hükmünde. Bu yönüyle eser, eski İstanbul’un eğitim hayatını anlatmakla beraber bir yandan da 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında İstanbul’un önemli okullarında eğitim gören kişiler ve hayatlarının ilerleyen zamanlarındaki serencamına da yer veren bir “tercüme-i hâl” kitabıdır.
