"Cumhuriyet idaresi kurulup medreseler lağvedildikten sonra, mekteplerde de Arapça tedrisata son verilmişti. Kuran-ı okuyup anlayabilecek ve anladıklarını diğer dindaşlarına anlatabilecek bir medrese nesli artık yetişmeyecekti. Diğer tarafta, meydanı boş bulup, yabancı kaynaklardan faydalanarak meydana getirdiği, tahrif ve yanlışlarla dolu Kuran-ı Kerim tercümesini piyasaya süren Said Cemil Bey gibi bazı ehliyetsiz kişiler de arz-ı endam etmeye başlamıştı.
Bu durumları göz önünde tutan Meclis uzun müzakerelerden sonra Kuran-ı Kerim ve Ehadis-i Şerife Türkçe terceme ve tefsir heyet-i mütehassıssı ücret ve masarifi suretinde yirmibin lira tahsisini kabul etti.
Diyanet İşleri Riyaseti bu karara uyarak Kuran-ı Kerimin terceme ve tefsirini Mehmet Akif ile Hamdi Efendiye, Buharinin terceme ve şerhini de Ahmet Na-im Beyin uhdesine tevdi etti.
Akif, bu işin kolay olmadığını ileri sürerek, kabul etmemek için epeyce ısrar etti ise de, Hamdi Efendinin "Sen kabul etmezsen ben de kabul etmem, biz ancak mümkün olanı yaparız" demesi sonucu bu işe "evet" dedi.
Akif, bir süre sonra Mısıra gitti. Yaptığı tercümeleri oradan Hamdi Efendiye gönderdi. O da bu tercemelerin altına tefsiri ilave ediyordu. O sıralarda Türkiyede Kuran-ı Kerim yerine Türkçe tercümeleri ikame etme fırtınası esmeye başlamıştı. Bu işin ilgilileri, diğer tercümelerin tutmadığını görünce, Akif in tercümesini devreye sokmak istediler. Bu duruma muttali olan Akif, gönderdiği tercümeleri de, düzeltme bahanesi ile geri istedi. Aldığı avansı iade edip mukaveleye feshetti. Fakat tercime işini bırakmadı. Arkadaşı Yozgatlı Müderris İhsan Efendinin ısrarı üzerine tamamlayıp ona tevdi etti. Ayrıca arkadaşına "ölümümden sonra ister başkasına ver, istersen yak" diye vasiyette bulundu. Bu tercümenin ne olduğu konusunda, şu anda maalesef net bir bilgiye sahip değiliz.
Akifin bu görevden çekilmesi üzerine, hem terceme hem tefsir yazma işi Hamdi Efendinin uhdesinde kalmıştır.
Elmalılı, tefsirinin baş tarafına, gerçekten çok değerli bir mukaddime yazmıştır. Bu mukaddimede, tefsirini yazış tarzını ve Kuranla ilgili bazı terimleri izah etmiş; özellikle terceme, meal, tefsir ve tevil hakkında fevkalade önem taşıyan bilgiler vermiştir. Elmalılı burada, Kuranın, Allahtan başka kimsenin yapamayacağı canlı bir dokuma ile dokunduğunu, lafız mananın, mana lafzın ayinesi halinde sonsuz beyan panltılanyla parlatıldığını, dolayısıyla aynen tercemesinin mümkün olmadığını kaydetmektedir."
Elmalılı Tefsirinin yazılış hikayesini kısaca verdikten sonra bu eserin gençliğimizin yetişmesinde ne derecede önemli olduğunu düşünelim. Günümüzde gençliğimiz bir keşmekeşliğin, bir buhranın içerisinde yüzmektedir. Biz de bu maksatla bu tefsiri gençlerimizin okurken sıkılmadan okuyabileceği bir formata soktuğumuzu ifade etmiştik. Maalesef tarihi kültürümüzden kopukluğumuz, bizleri yarım yüzyıl önce yazılmış eserleri anlayamaz durumu getirmiştir. Prof. Dr. Süleyman Hay-ri Bolay, bu konularla ile ilgili olarak "O halde çare nedir?" şeklindeki soruya şöyle cevap veriyor:
"Hamdi Efendinin insanı buhrandan kurtaracak çözüm yolu şudur: İman ile aşkın birleşmesi. Akıl ile hislerin getirdiklerinin birleşmesinde değil, insanlık, bunların buluşma tarzında tecelli eder. Asıl vicdan bu buluşma noktasındadır. Ruh da kendi birliğini bu noktada bulunduğu gibi, dini vicdan da bu noktada bulunur. Yine bu noktada nefis hem aklen tatmin bulun, hem de hissen mütelezziz olur. Buna göre din ve fen ne de sanattır, ama bunların başında ve sonunda mevcut mevcut olan fıtri bir prensiptir. Bu durumda dindar insan yalnız alim, amil ve sanatkar değil, bunların da üstünde bir "insan-ı kamildir".
