Roman sanatının dünya çapındaki ustalarından Henry James, uzun yazarlık yaşamı boyunca yirmiye yakın roman, yüzü aşkın öykü, oyun, eleştiri yazıları yazdı, gezi kitapları yayımladı. Verdiği ürünlerle, İngiltere ve Amerika’da, roman türüne büyük saygı kazandırdı. Bunların yanı sıra, Henry James ortaya koyduğu edebi yenilikler ve geliştirdiği kuramsal temellerle dünya edebiyatının öncülerinden biri olmaya hak kazanmış bir yazar…
Ünal Aytür, Henry James ve Roman Sanatı’nda, Henry James’in bize bıraktığı bu büyük mirası eserleri aracılığıyla inceliyor, onun sanat anlayışını, biçim ve yöntem kaygısını ve anlatım tekniğini tam bir yetkinlikle ele alıp çözümlüyor.
Gustave Flaubert hakkındaki bir yazısında, Henry James, Flaubert için romancı doğmuş, romancı yaşamış, romancı olarak ölmüştür, der. Bu sözler James’in kendisi için de geçerlidir, çünkü o da tüm yaşamını romana adamış, sanatını her şeyin üstünde tutmuş bir yazardır. Gerçekten de o, yalnız büyük bir romancı değil, aynı zamanda çok iyi bir eleştirmen, son derece sağlam bir kuramcıdır. Bugün özellikle İngiltere ve Amerika’da roman eleştiri ve kuramının dayandığı temel kavramlardan pek çoğu onun geliştirdiği kavramlardır. Bunlardan bakış açısı kavramı, James’in roman anlayışında özel ve önemli bir yer tutar.
Romanda konuyu sınırlamak bakımından da Henry James modernist yazarlara örnek olmuştur. James’in dış dünyada geçen olaylar ile bunların kişilerin iç dünyasındaki etkilerini bir arada göstermek için geliştirdiği yansıtıcı bilinç yöntemi, böyle bir sınırlama için son derece uygun, doğal bir yöntemdir. James ayrıca, kişilerinin iç dünyalarına gereken önemi verebilmek amacıyla romanlarında ele aldığı kişilerin sayısını sınırlı tutmaya çalışmıştır.
Her romancının kendi amaçlarına ve kendi yaşam görüşüne en uygun düşen roman biçimini bulması gerektiğine inanan James, tüm yazarlık yılları boyunca ele aldığı her konunun özelliklerini inceden inceye düşünmüş, bu özelliklere en uygun düşecek yöntemlerin neler olması gerektiğini titizlikle araştırmıştır. Geride bıraktığı not defterleri ile romanlarının New York baskısına yazdığı önsözler, bu durumun açık kanıtlarıdır. Not defterlerinde de, önsözlerinde de James, öykü ve romanlarının konularıyla değil, hep bunları hangi yöntemle, nasıl anlatacağı sorunuyla ilgilidir. Bu bakımdan, özellikle önsözleri, yazarın kendi yeteneklerine, kişiliğine, yaşam görüşüne uygun bir roman biçimini ayrıntılarıyla ortaya koyan belgelerdir. Roman kuram alanında çok önemli bir yerleri vardır.
