Süleyman Nazif’in 1925’te eski harflerle yayımladığı İki Dost siyasi kültürümüzde eşine az rastlanır türden bir samimiyet, muhabbet ve tenkit buketi. Nazif bir yandan iki dostun –Namık Kemal ve Ziya Paşa– devlet içi mücadelelerdeki tavırlarını, hatalarını, zafer ve mağlubiyetlerini büyük bir titizlikle, evraklar eşliğinde irdeliyor. Bu hayat-ı resmiyelere, edebî-estetik tartışmalar eşlik ediyor, Osmanlı modernliğinin açmazları ve zenginliği iki dostun imzalarında tekrar ediyor. Tanzimat’tan Islahat’a ve sonunda İstibdad’a giden bu patikanın yarattığı iki tarihi şahsiyeti Nazif büyük bir ihtimamla yeni Cumhuriyet nesillerine takdim etmek istemiş. Cumhuriyet’in 100. yılında, özgün hali ve günümüz Türkçesiyle, pek çok açıklayıcı not eşliğinde sunduğumuz İki Dost’un, modern ulusçuluğun ‘kardeşlik’ idealinin ötesinde başka bir ihtimalin, dostluğun siyasetinin imkânlarının bir ispatı olduğu kanaatindeyiz.
“Ziya Paşa da Namık Kemal Bey de idrak ve irfanımızın en büyük evliyâ-yı nimet[in]dendirler. Bunların başladığı cidâl-i istiklâl, nihayet hür bir Türkiye Cumhuriyeti şeklinde istikrâr etti. O iki rûh-ı mecrûhu tatmine bu netice bâliğan-mâ-belağ kâfidir.
Ziya Paşa da Namık Kemal Bey de idrak ve irfanımıza en büyük katkıyı yapanlardandırlar. Bunların başladığı istiklâl kavgası, nihayet hür bir Türkiye Cumhuriyeti şeklinde karara erdi. Bu netice o iki yaralı ruhu tatmine fazlasıyla kâfidir.”
SÜLEYMAN NAZİF
