Divan şairleri insana, hayata ve ahlaka dair bir kıssa anlatarak okuyucuya etkili bir ders vermek, onu düşündürmek ve doğru yola iletmek istemişlerdir. XVI. yüzyıl divan şairlerinden Mirzâ da Hoş-nâme’de “Bir hatadan dolayı insanları affedersen Allah da senin hatalarını affeder.” gerçeğini somutlaştırmak için bunu bir olay örgüsü etrafında hikâyeleştirip anlatmıştır. Şair, masumiyetini ortaya koymaya çalışırken bu hikâye üzerinden devrin yöneticilerine seslenmiştir.
Bu çalışma Mirzâ’nın Hoş-nâme adlı eseri üzerine hazırlanmıştır. Çalışmanın I. Bölümünde XVI. yüzyıl şairi Mirzâ’nın hayatı ile edebî şahsiyetinin araştırılması sonucunda elde edilen veriler ortaya konmuştur.
II. Bölüm Hoş-nâme’nin dış yapısı, iç yapısı ve Hoş-nâme’nin benzer türdeki mesnevilerle mukayesesi olmak üzere üç ana başlıktan oluşur. Dış yapısının incelenmesi kısmında eserin adı, sebeb-i te’lifi, yazıldığı tarih, eserin sunulduğu kişi, eserin vezni, beyit sayısı, eserin tertip şekli, kafiye ve redif başlıkları ele alınmıştır. İç yapısının incelenmesi kısmında Mirzâ’nın eserini oluştururken yararlandığı kaynaklar, hikâyenin özeti, iletisi, şahıs kadrosu, olay örgüsü, zaman, mekân, bakış açısı, anlatıcı, dil ve üslup özellikleri ile atasözleri, deyimler, edebî sanatlar, ayet ve hadis iktibasları tespit edilmiş; dinî, tarihî, efsanevî kişiler araştırılmış ve eserdeki kavim, bölge ve şehir adları ortaya konmuştur. Hoş-nâme’nin benzer türdeki mesnevilerle mukayesesi kısmında ise Hoş-nâme’nin Hıred-nâme-i İskenderî, Mahzen-i Esrar ve Camasb-nâme mesnevisiyle karşılaştırılması yapılmıştır.
III. Bölüm metnin hazırlanmasında takip edilen yol, nüsha tavsifi ve Hoş-nâme mesnevisinin çeviri yazısından oluşmaktadır.
Çalışmamızın edebiyat tarihi araştırmalarına faydalı olmasını temenni ediyoruz.
