Türk dilinin bilinen en eski sözlüğü olan Divanü Lûgati’t-Türk, 1072 Ocağında yazılmaya başlanmış, 1077 Ocağında bitirilmiştir. Bu eserin yazarı Kaşgarlı Mahmud, Türk dünyasını adım adım dolaşmış, notlar almış, topladığı dil malzemesini bir araya getirerek Divanü Lûgati’t-Türk’ü yazmıştır. O, eserinde Türk boylarının oturdukları yerleri anlatmış, bu boyların dil özelliklerinden bahsetmiş, onların inançlarına, geleneklerine, edebiyatlarına, folklorlarına ait önemli bilgiler vermiş, ilk Türk dünya haritasını ve en eski Türk atasözlerini bize armağan etmiştir. Kaşgarlı’nın ele aldığı uçsuz bucaksız Asya bozkırlarından Avrupa’nın içlerine kadar giden büyük coğrafya, Türk topluluklarının at koşturduğu, kalem oynattığı, bölme bölme odaları, ışıklı sayvanları olan çadırlar kurduğu, salkum salkum tan yelleri estiğinde kalktığı, yücelerden yüce Tanrı’ya dua edip, adı görklü Muhammed’e salavat getirdiği, ‘biriye Şadpıt begler yırıya tarkat buyruk beyleri Otuz Tatar Tokuz Oguz begleri budunı bu sabımı edgüti eşit’ dediği coğrafyadır.
İşte bu coğrafyada yaşayan Türk topluluklarını, on dokuzuncu yüzyılın son çeyreğinden itibaren müstakil bir bilim dalı hâline gelen Türkoloji, dünyanın pek çok ülkesinde yapılan araştırmalarla, yazılan sayısız eserlerle, yürütülen projelerle incelemektedir. Elinizdeki çalışma, işte bu çalışmalar hakkında bilgi vermeyi amaçlamaktadır. Türk dilinin ilk karşılaştırmalı sözlüğünü yazan Kaşgarlı Mahmud’dan Orhon yazısını çözen Thomsen’e, Türk topluluklarından metinler derleyen Radloff’tan, Eski Türk Yazıtları’nı yayımlayan Hüseyin Namık Orkun’a kadar pek çok Türkolog bu kitabın içinde yer almaktadır.
Dr. Selçuk Kırbaç
