Erzurum, Asya ile Avrupa arasında bir köprü konumundaki Anadolu’nun en önemli şehirleri arasında yer almıştır. Erzurum şehrinin kaderi, içinde bulunduğu coğrafya ile yakından alakalıdır. Bu coğrafyayı şekillendiren en önemli unsurlar ise dağlar, sular ve yollardır. Bölgenin yüksek sıradağları arasında uzanan yollar ve akıp giden sular, sadece Erzurum şehrinin değil aynı zamanda Anadolu’nun tarihi üzerinde de derin izler bırakmıştır.
Erzurum, doğu ile batıyı birbirine bağlayan önemli yolların düğüm noktasında yer alan ve stratejik açıdan önem arz eden bir mevkide kurulmuştur. Bu durum şehrin askerî ve ticari önemini tarih boyunca korumasını sağlamıştır. Çin, Hindistan ve Türkistan’dan Kafkasya ve İran’a uzanan yolların Anadolu’ya açılan giriş kapısı ve kavşak noktası, asırlar boyunca Erzurum olmuştur. İşte bu yüzden ilk çağlardan yakın zamana kadar doğudan Anadolu’ya girmek isteyen ordular, Erzurum’u dikkate almak zorunda kalmıştır. Anadolu’nun kilidi olan Erzurum Kalesi için Roma-Part, Doğu Roma-Sasanî, Doğu Roma-Arap, Doğu Roma-Selçuklu, Osmanlı-Safevî ve Osmanlı-Rus mücadeleleri asırlar boyunca sürmüştür.
Erzurum, Doğu ile Batı arasında bir sınır şehri olmuştur. Bu özelliğinden dolayı, Doğu’dan bakıldığında “Batılı”, Batı’dan bakıldığında ise “Doğulu” bir şehir olarak görülmüştür. Doğu’nun ve Batı’nın pek çok özelliğini bünyesinde bir araya getiren Erzurum, sinesinde barındırdığı farklılıkları kendine has kültür harcıyla yoğuran müstesna bir şehir olmuştur.
Erzurum’un bu konumu, onu stratejik ve müstahkem bir mevki hâline getirmiştir. Erzurum tarihinde yaşanan savaşlar, yıkımlar ve göçler, hep bu konumunun sonucudur. Bununla birlikte bütün bu felaketlerin ardından, şehir âdeta küllerinden doğmasını ve yeniden önem kazanmasını yine bu konumuna borçludur. Bu şehrin insanları, coğrafyanın getirdiği tüm zorluklarla bir arada yaşama tecrübesini kazanmıştır. Yaşadığı hadiseler ve felaketler, Erzurumluya daha fazla sezmek, anlamak ve hazmetmek kabiliyetini vermiştir. Bundan dolayıdır ki Erzurum, I. Dünya Savaşı’nın ardından başlayan Millî Mücadele hareketinde belirleyici bir rol oynamış ve bu şehirde yaşayanlar, vatanın kurtuluşu için ellerinden geleni yapmıştır.
Elinizdeki eserde, başta Millî Mücadele Dönemi olmak üzere, Erzurum şehrinin kuruluşundan Cumhuriyet Dönemi’ne kadar uzanan süreçte başından geçen askerî ve siyasî hadiseler ile şehrin ekonomik, sosyal ve kültürel hayatı ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.
