Aydınlanma, yalnızca bir tarihsel dönem değil, insan aklının, özgürlüğün ve toplumsal düzenin anlamını yeniden tanımlayan kapsamlı bir zihinsel süreçtir. Ancak bu büyük dönüşüm, tek bir biçimde değil; farklı coğrafyalarda birbirinden ayrı yollarla şekillenmiştir. Bu kitap, genellikle homojen bir olgu olarak sunulan Aydınlanma düşüncesine yeni bir bakış kazandırarak, İskoç Aydınlanması ile Kıta Avrupası Aydınlanmasını toplumsal düzen teorileri bağlamında karşılaştırmaktadır.
İskoç Aydınlanması’nın kendiliğinden oluşan düzen anlayışı ile Kıta Avrupası Aydınlanması’nın organize edilmiş düzen fikrini ele alan bu çalışma, toplumun temellerine yeni bir gözle bakmamızı sağlıyor. Rüveyda Çelik, Francis Hutcheson’dan David Hume’a, Adam Smith’ten Immanuel Kant’a uzanan düşünce çizgisinde toplumsal düzenin doğasını sorguluyor:
Düzen, bilinçli bir planlamanın ürünü müdür, yoksa özgür bireylerin etkileşimlerinden kendiliğinden mi doğar?
Bu sorgulama, yalnızca geçmişe değil, bugüne de ışık tutuyor. Günümüzün merkeziyetçi eğilimleri, bürokratik yapıları ve özgürlük tartışmaları, iki Aydınlanma geleneğinin felsefi mirasında yankılanıyor.
İskoç Aydınlanması ve Kıta Avrupası Aydınlanması: Toplumsal Düzen Teorisi, tarih, felsefe ve siyaset bilimi arasında köprü kuran bu özgün incelemeyle okuru, Aydınlanmayı bir zihinsel sürecin sürekliliği içinde yeniden düşünmeye davet ediyor.
