“Halk Hekimliği”, “halk bilimi” kadrolarının altında tasnif edilen “halk bilgisi” olarak adlandırılan dalında değerlendirilen “halk kültürü” ürünlerindendir. Yukarıda kurduğum cümlede tırnak içinde verdiğim dört kavramın adını zikrettim: a) halk hekimliği, b) halk bilimi, c) halk bilgisi ve d) halk kültürü. Öncelikle bunları tanımlamak isterim.
Halkın geleneklere bağlı maddi ve manevi kültürünü kendine özgü metotlarla derleyen, araştıran, sınıflandıran, çözümleyen ve halkın kültürü üzerinde değerlendirmeler yapan bilime “halk bilimi (folklor)” denmektedir.
Halk biliminin (folklorun) inceleme alanı halk kültürüdür. Halk, biz folklorculara göre, ortak sosyal ve kültürel özellikleri bulunan insan topluluğudur. Bu toplulukta yaşayan her düzeydeki insanlar, halkın ortaya koyduğu kültürün taşıyıcısı, yaşayanı ve üretenidir. Milletleri diğer halk ve milletlerden ayıran kültürel özelliklerin aslı ve esası halkın ortaya koyduğu kültürdür ki işte buna “halk kültürü” adı verilmektedir. Bu kültür, tamamen millidir ve yerlidir. Bu nedenle, halk bilimi (folklor) halk kültürünü araştırır, değerlendirir ve toplumun sosyo-ekonomik dinamiklerini, değerlerini ortaya çıkarır, milletin kültür birliğini sağlar. Devamında ortaya çıkan mahalli kültürü, önce milli kültüre ve daha sonra evrensel kültür hâline getirerek insanlığın ortak kültürüne katkıda bulunur. “Halk bilgisi” ise; çevreyi oluşturan canlı-cansız doğal nesnelerle ilgili çeşitli düşünceler, deneyimler ve uygulamalar sonucu ortaya çıkan ve sürekli kullanılır duruma gelmiş bilgileri inceleyen halk biliminin dalına verilen addır. Bu kadrolar; halk hekimliği (halk tıbbı), halk veterinerliği (baytarlığı), halk meteorolojisi, halk takvimi, halk hukuku, halk matematiği, halk bitki bilgisi (botaniği), halk zoolojisi (hayvan bilgisi), halk ekonomisi, halk taşıtları ve taşıma teknikleridir. Şimdi “halk hekimliği” adı verilen halk bilgisini şöyle ifade edebiliriz: Halk arasında, hastalıkların sebebleri, belirtileri, süreleri ve tedavileri konularındaki çeşitli görüş, inanış ve uygulamaların tümüne halk hekimliği denir, Halkımız, hastalıkları iyileştirmek için kullanılan yöresel ilâçları, büyüsel işlemleri, geleneksel uygulamaları anadan-atadan-büyüklerden öğrenir. İşte bütün bunlar halk hekimliği adı verilen halk bilgisinde incelenir.
Hayrettin İVGİN
