E-Dergi

1895 yılında istibdattan kaçıp 2. Meşrutiyete kadar yurt dışında kalan Tunalı Hilmi Bey İttihat ve Terakki’nin radikal tarafında yer almış silahlı eylem taraftarı grupların kurulmasını sağlamış sonrasında cemiyetten ayrıldığını beyan etmiş.yayınladığı eserlerle Osmanlılığı,öz Türkçe’yi ,eğitimin önemini vurgulamış.TBMM hükümeti döneminde kadın hakları,işçi hakları,kadınlara seçme seçilme hakkı ve çok partili sistem gibi çağının çok ötesi fikirleri savunmuş eleştirilmiş bir Türk aydınının hayatı ve düşüncelerinin evrimi kitapta işlenmiş.son dönem Osmanlı ve Cumhuriyet erken dönemi düşünsel değişim ve gelişimin en önemli şahsiyetlerinden bir olan Tunalı Hilmi Bey hakkında kapsamlı bir eser.

Süleyman Kani Bey’in İttihat ve Terakki üyesi olması ,2. Meşrutiyet sıradında Ohri kaymakamı olarak bulunması dolayısıyla ilk elden bilgiler içermesi açısından güzel bir eser.Akşam gazetesi de yayınlanırken okuyuculardan gelen ilaveler ve düzeltmeler ile kapsam genişletilmiş. eserde Jön Türk hareketinin Sultan Hamid ile olan mücadelesinden başlayarak mütareke dönemine kadar yaşanan olaylara dair değişik bilgiler var.Resneli Niyazi ,Ohrili Eyüp Sabri ve Enver Bey ile ilgili kısımlar ilgi çekici ve önemli.

Erken dönemde yazılmış bir eser olarak sınırlı kaynak kullamı açısından eksik kalmış bir eser,lakin yazıldığı dönem şartlarına göre güzel.konu ile ilgili eserlerin çoğunluğunu okumak isteyen okuyucuya eski bir eser olması itibariyle hitap edebilir yoksa genel anlamda İttihat ve Terakki ve 2. Meşrutiyet için kaynak olabilecek bir eser değil.Ziya Şakir ,Ahmet Bedevi,Sina Akşin ve Feroz Ahmed daha doyurucu bilgiler veriyor.

Kitapta Salah Cimcoz, Ahmet Nesimi, Karasu Efendi, Babanzade İsmail Hakkı ve Seyid Bey gibi haklarında çok fazla bilgiye ulaşılamayan bir çok önemli şahsiyet hakkında anılar ve yorumlar var.bu tarihi şahsiyetleri tanımak ve anlamak için güzel bir eser.

Arif Cemil Almanya’da Talat Paşa’nın katibi hususisi olduğu için kitapta çoğunlukla Talat Paşa’dan bahsediliyor.Enver Paşa ,Doktor Nazım ,Doktor Bahaeddin Şakir,Doktor Rüsuhi’ye ait olaylarda azda olsa anlatılmış.Mustafa Suphi’ye dair anlatılanlar ilgi çekici,Resneli Niyazi’nin Arnavut ayrılıkçılar tarafından öldürüldüğü söylenir doğruluğu kesin olmasa da başka bir eserde rastlamadığım bir yaklaşım.kitabın sonuna eklenen Falih Rıfkı ile Tevhid-i Efkar gazetesi arasındaki atışmalar kitaba ayrı bir renk katmış.