E-Dergi

Jean-Jacques Rousseau, Bilimler ve Sanatlar Üstüne Söylev’den Emile’e, İnsanlar Arasında Eşitsizliğin Kaynağı’ndan İtiraflar’a, insanlık tarihinde çığır açan Aydınlanma düşüncesinin en önemli Romantik düşünür-yazarıdır.
Toplum Sözleşmesi’yse (1762) yayımlandığı günden bugüne toplumların birarada yaşayışlarına ilişkin en temel düşünce yapıtlarından biri olma özelliğini sürdürmektedir.

Din Sosyolojisi adı ile tercüme ettiğim bu eser, din sosyolojisi alanında Batı dünyasında yazılmış klasiklerden birini teşkil etmektedir. Eserin yazarı olan Alman asıllı Gustav Mensching, din bilimleri sahasında büyük bir şöhrete sahiptir. Almanya'da Max Weber ve Ernst Troeltsch ile başlayan din sosyolojisi geleneği, yine onların çizgisinde J.Wach ile devam etmiştir. Wach'ın çağdaşı olan Mensching de aynı çizgide devam etmiş ve onların tecrübelerinden de istifade ederek din bilimleri alanında çok önemli eserler vermiştir. Elinizdeki eser Prof. Dr. Mensching'in en önemli eserlerinden birisidir. Mensching bu eserinde farklı din şekilleri, farklı dünyevi ve dini cemaatler arasındaki ilişkileri, dinler tarihi verilerine dayanarak incelemektedir.

İnsanın bulunduğu her yer ve zamanda var olagelmiş bir kurum olan din, insanın ruhi yapısında var olan “inanma arzusu”nun toplumsal yani sosyolojik yansımasıdır. İnanma bireysel, din ise toplumsal bir olgudur. Hem inanma duygusu hem de din kurumu insanla birlikte doğmuştur. İlk insanın bir dini tebliğ edip yaşayan peygamber oluşu, dinin kökeni veya insanoğlunun günümüze gelene kadar hangi evrelerdern geçtiği yönündeki teorilere ışık tutmaktadır. Dinin hem bireysel hem de sosyal ve toplumsal bir ihtiyaç oldu asla inkâr edilemez.

Dr. Şaban Ali Düzgün, bu kitabında, din–birey–toplum üçlüsü arasındaki ilişkiler ağını sorgulamaktadır. Din ve Birey, İslam'ın Temel Nitelikleri ve Müslüman Bireyin çağdaş sorunlar karşısındaki durumuna ilşikin konular okuyucuya ilmi bir çalışma disiplini içerisinde sunulmaktadır.

Din olgusu, geçmişten zamanımıza uzanan bir olgudur. Birçok şeylerden vazgeçen, vazgeçebilen insanoğlu, hak veya batıl, doğru veya yanlış olan din olgusundan vazgeçememiştir. Tabi ki bunun nedeni, söz konusu yönelişin, fıtri bir yöneliş olması veya din olgusuna karşı duyulan fıtri ihtiyaçtır.

Farabi'ye göre İslam'ın çeşitli anlaşılma biçimleri veya anlaşılma seviyeleri mevcut olabilir ve nitekim de mevcuttur. Bu seviyelerden biri, onu üzerinde hiçbir ciddi zihinsel, akılsal işlemde bulunmadan gelenekçilerin savundukları biçimde olduğu gibi harfi harfine almak ve anlamaktır. Bu sokaktaki insanın, sıradan insanın, Platon'un sözleriyle "gözüyle görmediği, eliyle tutmadığı şeyleri anlamakta güçlüğü olan "insanın, duygularından akla, sezgiye yükselmemiş ve yükselmeyecek olan insanın anlama biçimi ve seviyesidir. (Bu inanç seviyesi, Gazali'nin deyimi ile "taklit" seviyesidir.) Ancak bunun üzerinde özel bir gruba, seçkinlere, akıl ve sezgi sahibi insanlara duyumcu-maddeci değil, akılcı ruhçu insanlara tahsis edilmiş olan özel bir anlaşma biçimi ve seviyesidir. İşte Farabi'ye göre felsefe, o halde, İslam'ın en üstün, en doğru, en mükemmel anlama biçimi ve seviyesidir.