E-Dergi

Osman Pazarlı, eski Yüksek İslâm Enstitüsü hocalarındandır. Birçok kitabının yanısıra, ahlâk ile ilgili olarak yazdığı bu kitabı, üç ana bölümden oluşmakta; kitabın birinci bölümünde, Ahlâk İlmi ve Ahlâkla İlgili Temel Kavramlar başlığı altında, şu konular işlenmektedir: Ahlâk İlmi, Metodu ve Diğer ilimlerle İlişkisi, Nazarî Ahlâk ve İslam'da Ahlâk İlminin Gelişmesi, Nazarî Ahlâkın Başlıca Konuları (Nefis, Kalp, Vicdan, Vazife, Sorumluluk vb.).
Kitabın ikinci ana bölümünde, Ahlâk Sistemleri ve Ahlâkî Eserlerimiz başlığı altında, şu konular işlenmektedir: Deneyci ve Akılcı Ahlâk Sistemleri, Hayır ve Fazilet, Türk ve İslâm Ahlâkçıları ve Eserleri.
Üçüncü ana bölümde de, Amelî Ahlâk, Şahsî, Âilevî ve Sosyal Vazifeler ana başlığı altında, şu konular işlenmektedir: Amelî Ahlâk, Mânevî Hayata Ait Vazifeler, Âile Ahlâkı, Sosyal ve Medenî Ahlâk, Ekonomi Ahlâkı.
Kitap, özel isimler dizini ve bibliyografya ile sona ermektedir.

Yazarın, Ahlâk Öğretileri adlı iki kitaptan oluşan serisinin birincisi olan kitap -ki ikinci kitap da Immanual Kant'ın Ahlâk Felsefesi'dir-, tarih boyunca ahlâkı mutluluk ile temellendirmeye çalışan şahıs ve grupları incelemeye çalışmaktadır.
Giriş mahiyetinde ahlâk felsefesi hakkında genel bilgi verildikten sonra, mutluluk ahlâkı üzerine de birkaç söz söylenmektedir.
Birinci bölümde, Sokrates öncesi filozofların (Herakleitos, Demokritos ve Sofistler'in) ahlâk görüşleri, Sokrates'in ve Sokratesçi okulların (Kynikler ve Kyrene okulunun), Stoa'cıların ve Epikür'ün ahlâk anlayışları işlenmektedir.
İkinci bölümde, Platon ve Aristo'nun ahlâk görüşleri serdedilmektedir.
Üçüncü bölümde de, Rönesans'tan bu yana ahlâkı mutluluk ile temellendirmeye çalışan, F. Bacon, T. Hobbes, J. Locke, D. Hume, Bentham ve J. S. Mill'in ahlâk görüşleri incelenmektedir.
Kitap, yararlanılan kaynakların sıralanmasıyla sona ermektedir.

Ünlü materyalist Abdullah Cevdet tarafından Türkçe'ye terceme edilen ve Atatürk'ün emriyle 1928 yılında Arap alfabesiyle, 1929'da da Latin alfabesiyle Devlet Matbaası'nda bastırılan kitap, adından da anlaşılacağı üzere, tam bir tanrısızlık anlayışı ile yazılmıştır. Kitabın muhtevası hakkında bir fikir vermek için, bazı konu başlıklarını sıralamak, sanırım yeterli olacaktır:
Bir Allah'a İnanmak Gereksizdir; En İyisi Onu Hiç Düşünmemektir
Din, Safdillik Üzerine Kurulmuştur
Her Din Bir Saçmalıktır
Din, Cahilleri Mucizeyle Kandırır
Güneşe Tapmak, Bir Ruha Tapmaktan Daha Az Akla Aykırıdır
Dinin Gereksizliğini Kanıtlayan Şey, Anlaşılmasının Olanaksız Olmasıdır
İhtiraslara Karşı Din, En Zayıf Engeldir
Din, Ahlakı Felce Uğratır
Dinin Ne Kadar Aykırı ve Kötü Olduğu Ne Kadar Tekrar Edilse ve Kanıtlansa Azdır
...
Bu ve benzeri fikirlerle dolu olan kitap, materyalist ve pozitivist anlayışın fikirlerini çok açık ve galiz bir dille ifade etmektedir. Pozitivizmin babası olan Voltaire de zamanında, bu kitabın basılıp yayılması için büyük çaba sarfetmiştir. Bu şekilde ateizmin savunuculuğunu yapan kitaplara, değişik zamanlarda ilmî cevaplar verilmiştir; mesela ülkemizde bu felsefenin temsilcilerinden olan Turan Dursun'un dört kitaptan oluşan Din Bu serisine, Prof. Dr. Süleyman Ateş tarafından, Gerçek Din Bu adlı iki kitapla cevap verilmiştir.
Kitapla ilgili ilginç olan bir nokta da, değişik zamanlarda, Atatürk'ün dine ne kadar büyük önem verdiğini ispat etmek için sık sık öne sürülen, onun emriyle Elmalılı Tefsiri'nin ve Tecrid-i Sarih adlı hadis kitabının basılmış olduğu gerçeği ile, yine onun emriyle bastırılan bu kitap arasındaki dine yaklaşımdaki terslik ve zıtlıktır. Abdullah Cevdet, kitabı Atatürk'e ithaf etmiş ve ona imzalı bir nüshasını hediye etmiş, Atatürk de kitabı, bazı yerlerini çize çize, dikkatle okumuştur. Bu kitap, baştan sona dine hakaretlerle doludur. Dinin ne kadar anlamsız bir kurum olduğu görüşü, kitabın tamamında hakim bir görüştür.

Immanuel Kant, tarih boyunca ahlâka bulunan emprik (tecrübî, deneysel) temelleri eleştiren, bireysel ve toplumsal mutluluk, hazcılık vb. yaklaşımları yetersiz bulan bir düşünürdür. Ona göre ahlâkın yegâne kaynağı, salt akıldır. Ahlâkı din ile temellendiren görüşleri de kıyasıya eleştiren Kant, bunun tersini iddia etmekte; yani ahlâkın dînin temeli olduğunu söylemektedir. "Ahlâk kanıtı" olarak isimlendirilen Kant'ın meşhur kanıtı, ahlâk alanında "en yüksek iyi"nin gerçekleşebilmesi için Tanrı'yı ve ruhun ölümsüzlüğünü bir "postulat" olarak ortaya koymaktadır.
Kant'ın genel felsefesine ve ahlâk anlayışına dair ülkemizde yapılmış iki önemli çalışma vardır: Biri, Bedia Akarsu hanımefendinin "Immanuel Kant'ın Ahlâk Felsefesi" adlı çalışması, diğeri de Mehmet Aydın hocanın yaptığı "Kant'ta ve İngiliz Felsefesinde Tanrı-Ahlâk İlişkisi" adlı çalışma.
Bunlardan birincisi olan Bedia Akarsu'nun, "Kant'ın ahlâkı bir ödev ahlâkıdır; ödev de temelini ahlâk yasasına saygıda bulur Kant'ta." cümleleriyle başlayan eseri, iki ana bölümden oluşmaktadır: Kant'ın Kuramsal Felsefesi ve Kant'ın Ahlâk Felsefesi.
Birinci bölümün alt başlıkları şöyledir: Kant'ın eleştiri öncesi dönemindeki düşüncelerinin oluşumu, Kant'ta yöntem, salt aklın eleştirisi.
İkinci bölümün alt başlıkları ise şunlardır: Kant'ın eleştiri öncesi döneminde ahlâk sorunları, Kant'ın ahlâk felsefesinde yöntem, teorik akıl-pratik akıl, Kant'ın ahlâk felsefesinde temel kavramlar (İyi istenç [irade], ödev, ahlâk yasası, özgürlük), pratik aklın diyalektiği. Yararlanılan kaynakların serdedilmesiyle de kitap sona ermektedir.
1970'lerde ilk baskısı yapılmış olan eser, önemine binaen son baskısını yaptığı 1999'a kadar toplam dört defa basılmıştır.
Ahlâk felsefesi ile uğraşanların müstağnî kalamayacağı temel bir eser...

İlk Türk matematik profesörü olan Salih Zeki Bey tarafından Türkçe'ye (Osmanlıca'ya) çevrilmiş olan eser, Prof. Dr. Hayrani Altıntaş tarafından, Fransızca aslı ile de karşılaştırılarak sadeleştirilmiş ve yayına hazırlanmıştır. Teorik ve Pratik Ahlak olmak üzere iki ana kısımdan oluşan eserin teorik ahlâk kısmının alt başlıkları şunlardır: Ahlak ilminin tarifi, önemi, kısımları, metodu, davranış kuralları ve ahlâkî sorumluluk, ahlâkî hürriyet, bireysellik ve şahsî ahlak, ahlâk ekolleri (faydacı, duygucu ve şeklî ahlak -görev ahlakı-). Pratik ahlâk kısmında ise, şahsî ahlâk, âile ahlâkı, sosyal ahlâk ve medenî ahlâk konuları ile, vatan ve tabiî din konuları işlenmektedir.