İslamî açıdan hassas konularda yazılmış özel bir kitap çevirisi
Kitap, ilk olarak “How To Read The Qur'an?” adıyla basılmış (2007) ve Türkçe çevirisi de ilk baskıdan yıllar sonra “Kur’an’ı Nasıl Okumalıyız?” başlığıyla kitapseverlere sunulmuş (Temmuz 2021). Daha sonra, aslından farklı olarak “Oryantalist Bakış Açısıyla Kur’an’ı Nasıl Okumalıyız?” şeklinde bir ekleme yapılması tercih edilmiştir.
Edinburgh Üniversitesi'nde İslam ve Dinler Arası Çalışmalar Profesörü olan MONA SIDDIQUI, Pakistan-Karaçi asıllı, Müslüman bir akademisyen. Yazar, vatandaşı olduğu İngiltere’de çocukluğundan itibaren Müslümanların yaşadığı sıkıntıları bizzat tecrübe etmiş. Sadece bulunduğu ülkede değil, tüm Batı ülkelerinde yaşanan entegrasyon sorunlarını da gözlemleme fırsatı bulmuştur. İslam’ın gerektirdiği şekilde yaşamanın, Batı ülkelerinde ortaya çıkardığı sorunlar da SIDDIQUI için sorgulamaları arttıran bir neden olmuş görünmektedir. Anlaşıldığı kadarıyla 11 Eylül’ün, “Şeytan Ayetleri” kitabının ve daha başka örneklerin beslediği tartışma ortamında, hata ya da sorun olarak değerlendirilen ve eleştiri kaynağı olan hususlarda, pürüzlerin İslam’dan mı yoksa Müslümanlardan mı çıktığını tahlil etmek için kalemini eline alıp bu eseri yazmaya başlamış. Kitabın ilk baskısının 2007 yılında yapılmış olduğu düşünülürse 2005’te Danimarka’da patlak veren karikatür krizinin de bu kitabın hazırlanmasında temel bir etki oluşturduğu varsayılabilir.
Yazar, kitabın, “okuyucunun Kur’an’a girmesini sağlamak, Kur’an’ın Müslüman toplumlar üzerindeki gücünü ve etkisini kavramak ve müminlerin nasıl ibadet ettiklerini ve belirli emirleri yerine getirmek için genelde ne şekilde mücadele ettiklerini göstermek” amacını taşıdığını, “bir akademisyen olarak sorguladığı inanca dair tefekkürünü” ifade ettiğini vurgulamaktadır. Çevirmen Süleyman Aydın, eserin hedef kitlesinin ilahiyatçı akademisyenler ve din adamları olmadığını, işlenen konuların felsefi bir yaklaşımla ele alındığını, dolayısıyla eserin, entelektüel merakı tatmin etmeyi hedeflediğini açıkça belirtmektedir. Kitap, bu yönleriyle alışılmış ilahiyatçı yazarların eserlerinden ayrı tutulmalıdır.
Eser, Ritüel Olarak İnanç, Namus ve Modernlik, Yasa ve Otorite ve Eleştirel Âlimliği Benimseme gibi başlıklarla ayrılmış 10 temel bölümden oluşmaktadır. Hacminin bilinçli olarak küçük tutulması, seçilen konuları detaylandırmayı ve başlıkları çoğaltmayı engellemiş görünmektedir.
“Müslümanlar Kur’an’ı bir merhamet ve adalet kitabı olarak yorumladıkları halde neden bu yorumlamanın sonuçları ortaçağvari, demode ve çağdaş demokratik değerlere aykırı görünmektedir?” türünden sorulara yer verilir. Modern dünyada Müslümanın, Kur’an’ı okumakla ve ezberlemekle yetinmeyip 7. asırdan bugüne ulaşmış bir kutsal kitapla bağlantı kurup onu anlamaya çalışmasının bir görev olduğu ifade edilir.
Medine Anayasası’na eserde çokça atıf yapılmaktadır. Bu vesileyle Hz. Muhammed’in, Müslümanlar, Yahudiler ve putperestler için din özgürlüğünü garanti altına almasına değinilir (622). SIDDIQUI, bu noktada şu görüşe yer verir: “Yedinci yüzyılın ve günümüzün Medine’si arasındaki siyasi ve toplumsal farklılıklara rağmen, Medine Anayasası’nın ruhu yeniden canlandırılmalıdır.” (s.70)
Yazar, İslam üzerine yapılan tartışmaların vazgeçilmez bir konusuna, İslami anlayışta kadın ve erkeğin konumlarına da yer vermiş: “Kur’an, temelde eşitlikçiliği teşvik eder, çünkü erken dönem İslam, ister camilerde ister eğitimde olsun, kadınların katılımını desteklemiştir, ancak bu olumlu tutumlar, kadınların özel ve kamusal yaşamda boyun eğdirilmesiyle zamanla ortadan kalkmıştır… İslamiyet yayıldıkça, dinî külliyat ve imparatorluk, kadının kendi kaderini tayin etmesini teşvik etmemiştir.” (s.73)
Kitabın satır aralarında verilen bazı dini bilgilerin, bir Müslüman için çok temel düzeyde kaldığı rahatlıkla görülür. Buradan hareketle yazarın, İslam dinine mensup olmayan okur kitlesini de hesaba katarak bunlara yer verdiği düşünülmektedir.
İçeriğine bakarak bu eser için tercih edilen “Kur’an’ı Nasıl Okumalıyız?” başlığının, meramı karşılamadığı savunulabilir. Günümüzde çizilen sorunlu İslam ya da Müslüman imajı karşısında bir temel kaynak olarak “Kur’an'ı Nasıl Yorumlamalıyız?” şeklinde bir ifade, bu eser için daha uygun olabilirdi.
Kitapla ilgili aşağıdaki video adreslerini de not düşelim.
Yazar ile yapılmış bir söyleşi için bkz.: bit.ly/3EHFY4S
Çevirmen ile yapılan bir söyleşi için bkz.: bit.ly/3eUvtAN
İyi Okumalar!
