E-Dergi

İslâm irfânının ve marifet bilgisinin daha çok nazarî temellerini anlatan bir kitap Makâlât'ın birinci cildi. Ayrıca Hz. Mevlânâ'dan o kadar çok alıntı yapılıyor ki, kısa bir seçme Mesnevî beyitleri bile oluşturulabilir. Birtakım irfânî ıstılahlara, keşf-i sûrî, keşf-i ilhâmî gibi, ilmî düzeyde öğrenmenize ve irfân üstadlarının temelde hangi nazariyeyi kabûl ettiklerini anlamanıza yardımcı olabilecek bir kitap. Tavsiye edilir.

Mîzân’ın önsözünün gerek tefsîr metodu gerekse sistemli düşünme üzerine çok esaslı bir yazı olduğuna inanıyorum. Mîzân’ın ne şartlar altında yazıldığını bilmek de önemli. Ahbârîliğin ve nakil taassubunun ilim havzalarına en şiddetli biçimde hâkim olduğu zamanlarda Allâme usûl, fıkıh ve hadis ilimleri dururken tefsîrle uğraştığı için küçük görülüyordu. Bunun ötesinde tefsîrinde kullandığı metot da eleştiriliyor, onun kaynaklardan yüz çevirerek Kur’an’ı kendi hevâsına göre tefsîr ettiğine dâir iftiralar atılıyordu. Mîzân, bu şartlar altında Allâme’nin şaşmaz dirâyeti ve sebâtı ile çıkabildi. Şia’nın kendi kendisine yapması gereken en büyük özeleştirilerden biri Kur’an tefsîriyle yeterince ilgilenmemiş olmamaları ve ilgilenenlerin de İsrâiliyat’tan fazlasıyla etkilenmiş olmalarıdır. Fakat bu özeleştiriyi yapmakla berâber, Mîzân’ın bir şeyleri tekrar yoluna koymasıyla ve hakikî bir tefsîr olmasıyla iftihâr etmeleri de gerekir.

Aynulkudât, hikmet yolunun “serdengeçti”lerindendir. Bu yolda Mansûr, Nesimî ve Sühreverdî gibi canını teslîm etmiş bir muhakkiktir. Temhîdleri elime henüz ulaştı, biraz göz gezdirebilmekle berâber gerçekten âşık olduğuna cümlelerinin şâhitlik ettiğini gördüm. Çünkü bâzı sözler, aşksız adamdan zuhûr etmez. Aynulkudât’ın temhîdleri de o nevî sözlerden. Umulur ki okumaktan öte, “tetebbu’” edilirler.

Tabatabâî merhûmu yalnızca bir Şiî âlimi olarak düşünmek ona haksızlık olacaktır. O her şeyden evvel İslâm dünyâsının son yüzyılda çıkardığı bir hakîmdir, filozoftur ve düşüncesi Molla Sadrâ mikyasındadır. Ki bu teslîm edilmiş bir hak olup Henry Corbin gibi İslâmî irfân ile çok yakından ve samimiyetle ilgilenen bir müsteşrik kendisiyle söyleşiler yapma isteği duymuştur. Bu eser o söyleşilerin -ki haddizâtında çok kıymetli sahnelerin yaşandığı söyleşilerdir- toplamını içeriyor. Okudukça kendinizi Corbin, Tabatabâî, Nasr gibi büyük insanların arasında, kenarda bir yere oturmuş, kulağınızı onlara vermiş, saygıyla dinliyor gibi hissediyorsunuz. Bu açıdan esere yalnızca Şiî-Sünnî perspektifinden bakmak inanılmaz bir cehl ve taassup eseri olsa gerek.

Kâdiriyye’de pîr-i sânî olan Eşrefzâde Rûmî İznikî’nin şiirlerini Müzekkin’de beyân buyurdukları hakîkâtlerin ve emir buyurdukları doğru yolun nazım hâli gibi telakki edebiliriz. Büyüklerin sözleri, sözlerin büyükleridir. «Sanırsın Eşrefoğlu’yum ne Rûmî’yim ne İznikî / Benim ol Dâimü’l Bâkî göründüm sûretâ insan» Aslî vechelerini görmek de nasip olur inşallah.