E-Dergi

Özakman'ın "1881- 1938 Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi" adlı kitabını açıkçası bu alan üzerinde yapılmış kronoloji kitaplarından pek farklı görmedim. Hatta diğer kronoloji kitaplarına baktığımda bu eser biraz daha sönük gibi duruyor gözüküyordu. Ama eserin sonuna konulan "ekler kısmı" bu sönüklüğü ortadan kaldırmakla beraber bu çalışmayı diğer kronoloji kitaplarından farklı kılmış oldu. Yazar eserde kronoloji kısmını Atatürk merkezli olayları dikkate alarak 5 kısma ayırdı. 1. kısım Atatürk'ün doğumundan Mondros Mütarekesi'nin hemen bir gün öncesine kadar, 2. kısım Mondros'tan Samsun'a çıkışa kadar, 3. kısım Samsun'a çıkıştan Meclis'in ilanına kadar, 4. kısım Meclis'İn açılışından Cumhuriyetin ilanına kadar, son kısım yani 5. kısım ise Cumhuriyet'in ilanından Atatürk ölümünden sonraki 21 Kasım 1938'e kadar verilmiştir. Dediğim gibi buraya kadar olan kısımın diğer kronoloji kitaplarından pek farkı değildi. Ancak eserin asıl farklı kısmı "ekler" bölümü olmuştur. Ekler bölümünde neler yok ki: Wilson ilkeleri, Mondros Mütarekesi'nin metni, Misak-ı Milli metni, Wilson'un saptadığı Ermeni sınırı, Batı cephesinde yapılan savaşlara katılan komutanların listesi, çeşitli kanun metinleri, 10. yıl nutku, Atatürk'ün vasiyetnamesi gibi birçok önemli metine yer verilmiştir.

Eser adıyla içeriği arasında son derece uyumlu çalışmalardan birisi olarak dikkati üzerine çekmektedir. Eser bilhassa Cumhuriyet Tarihçileri ve bu alan meraklılarının başucu kitabı olabilecek bir nitelik taşımaktadır. Eser içerik olarak son derece zengindir. Bu çalışmada ülkemizde hangi arşivin nerede ve ne konumda olduğunu, Resmi ve Süreli yayınların neler olduğunu ayrıntılı bir şekilde bizlere verilmektedir. Ayrıca eserde cumhuriyet tarihi üzerine yapılan-yazılan Başvuru Eserler, Hatıratlar, Biyografiler, Görüntülü Sesli ve Sözlü Kaynaklar ile Telif-Tetkik eserlere ayrıntılı hatta dipnot açıklamaları ile yer verilmesi ilk başta da dediğim gibi kitabın adıyla içeriğinin son derece uyumlu olmasını sağlamıştır.

Eser konu başlığı itibariyle son derece güzel. Ancak koskoca Osmanlı coğrafyasının tamamını ele almak son derece ciddi ve geniş bir çalışma gerektirir. Eserden genel olarak bilgi aldık ama verilen bilgiler (bölge/şehir bakımından) yeterli değil. Yazar için bu çalışma ön çalışma olmuştur. İlerleyen zamanlarda daha ayrıntılı bir eser vücuda gelirse daha iyi olur. Son olarak Sayın Türkan ilahiyat kökenli bir araştırmacı (dinler tarihi üzerine) bu olayı birde tarihçi gözünden bir araştırmacının incelemesi son derece iyi olur.

1899 yılından 15 Kasım 1922 yılına kadar 23 yıl Türkiye'de görev yapan İngiliz diplomatı/tercümanı Sir Andrews Ryan bu uzun dönem içerisinde birçok olaya şahit olmuştur. Eserde bu dönem olaylarını bir İngilizin gözünden incelemek güzel oldu. Eserin sonunda "15 Kasım 1922'de Türkiye'den Lozan görüşmelerine katılmak için ayrıldı" denilirken sanki eser yarım kalmış gibi oldu. Sanki devamı gelecekmiş gibi oldu. Ama belli olmaz belki de Ryan'ın Lozan'daki faaliyetleri de ayrı bir çalışma olarak karşımıza gelecektir. Son olarak eserde geçen bazı şahısların kim olduklarının dipnotlarda açıklanması son derece güzel olmuş.

Orjonikidze, o dönemde Kafkasya politikasına bizzat yön vermiş isimlerden biri olması sebebiyle hayatı ve faaliyetlerini dolayısıyla Kafkasya'ya olan etkisini öğrenmemiz açısından önemli bir kitaptır.