Dönmelik konusunda uzun bir zamandır bir çok eser okudum.Bu okuduğum kitap,bir çok esere kaynaklık etmiş bir çalışmadır.
Yazar Bodrum da doğmuş ve bu topraklarda yetişmiş bir yahudidir.İstanbul üniversitesinde hocalık yapmış ve 40 lı yıllarda milletvekilliği de yapmış bir insan.Birçok esere imza atmasına rağmen,yazarın yeterince tanınmadığı kanaatindeyim.
Bu çalışmasını 1935 yılında yayınlamış.
Aslında kitap konu ile alakalı diğer çalışmalardan kaynak yönü ile pek bir fark içermiyor.Yani Sabataycılık konusunda yazılmış olan diğer çalışmalarla birebir kaynak yönünden örtüşüyor.Yalnız bir iki kaynak istisna olmak üzere.Bunlarda;Ermeni bir tarihçinin yazısı ve şiiri,Yunanca yazılmış bir kısa yazı ve Ricaut isimli bir İngiliz sefaret katibinin yazdıkları ki bu eserlerde hemen aynı ihtivayı içeriyor.
Sabatay Sevi konusunu sürekli aynı kaynaklardan okumak zorunda kalıyoruz.Ortaya yeni bir şey koyan hemen yok gibi.Aslında bu konuyu enine boyuna araştırıp yazacak ciddi araştırmalara ihtiyaç var.Sadece Sabatay sevi’nin hareketini konu alan çalışmalar yerine,o konuyu bir giriş olarak kullanıp daha sonra ki Sabataycılık hareketenin ne olduğu ve siyasi.kültürel,sosyolojik yönlerden ne gelişmeler kaydettiği dikkatlerden kaçıyor.Yani bu topraklarda 300 küsur yıldır devam eden bu hareketin Müslüman millete maliyeti ne olmuştur.İşte bunu doğru dürüst bir şekilde ortaya koyan eser son derece az.
Yazar bilgileri ham olarak vermiş ve herhangi bir kritiğe gitmemiştir.Oysa verdiği bilgiler içinde birçok çelişkiler mevcuttur.Bu çelişkiler yazardan değil de tarihi belgelerden kaynaklanıyor olsa da,yazar bunları bir şekilde uzlaştırma yönüne gitmemiştir.Yani okuyucuyu kendi haline bırakmıştır.
Yazar “2,Abdülhamit ve dönmeler” başlıklı yazısında çok çelişkili ve tuhaf davranmıştır.Sultan 2,Abdülhamit’i falcıların ve büyücülerin dediğinden çıkmayan bir insan olarak göstermiştir.Biz bunun iftira olduğunu düşünüyoruz çünkü böyle bir şey tarihen sabit değildir.Ayrıca yazar bu iddiasını herhangi bir yere de dayandırmamaktadır.Yine Sultan Abdülhamit’in Sabatay seviyi araştırdığına ve onun bir veli olduğuna kanaat getirdiğini söylüyor ki bizce bu da mantık dışı ve uydurmadır.
Bunun dışında kitap sıradan bir çalışma diyebiliriz.Fakat her kitaptan olduğu gibi bu eserden de alınacak ve öğrenilecek bir çok şey vardır.Ayrıca yazarın bir tespitini aşağıya alarak bitiriyorum.
“Sabatay’ın skandallarına son veren Sultan IV,Mehmet,Yahudiliği büyük bir faciadan kurtardı.Yahudilik ona bu nedenle minnettardır”
