Kitabın içerisinde takdir etmediğim şeyler var ama çok emek verilmiş ve konusunda kaynak sayılabilecek bir çalışma olmuş, faydalanmadığımı da söyleyemem. İçerdiği metinler de özenli seçilmiş ve bu kapsam ve hedefteki bir kitabı kuru bir kitap okumaktan çıkarmış. Yazarı emeğinden ötürü tebrik ederim. Kitapta tespit ettiğim bazı hataları aşağıda bulacaksınız:
1) Bu kitapta yeralmasını oldukça yadırgadığım, benim gözümde kitabın değerini ve başarısını azaltan bazı şeyler var. 105. sayfada mübarek isimlerle yazılmış insan yüzü şeklinde bir hatta yer verilmiş; ne tür bir insan böyle bir hat yazmaya cesaret eder, bu kişinin Allah’tan korkusu yok mu ve yazar nasıl olur da tasavvuf ve tarikatlar hakkında bir esere bunu koyar hayret etmemek mümkün değil. 157. sayfada ise Şah İsmail’in bir şiirine yer verilmiş, bu eserin başında “Osmanlılarda” lafzı var; böyle bir eserde Şah İsmail’in işi ne? Dedeleri bir zamanlar Sünni tarikat şeyhleriydi ama sonra Şiiliğe döndüler, Şah İsmail’in tasavvuf ve tarikatla ne ilgisi var, onun olsa olsa “sapkın akımlar” diye bir kitapta yeri olabilir. 29. sayfada M. Watt adında bir gayrımüslimin “Sufi Hareket” adlı bir yazısına yer verilmiş; bu yazıda hadislerin ekseriya süpheli olduğu gibi bir laf var, Massignon’un Kuşeyri’nin sentezini yetersiz bulduğu yazıyor, Bayezid’in zahidane uygulamalarının belki Hindistan’dan alındığı ifadesine yer verilmiş ve daha neler… İslam dini ve tasavvuf hakkında gayrımüslimlerin küfür ve saygısızlık dolu fikirlerine bu kitapta neden yer verme ihtiyacı duyulmuş? Kitap bu saydıklarıma yer vererek kendisini ne olduğu anlaşılmaz bir konuma itmiş; tasavvuf ve tarikatler hakkında bir kitapta böyle şeyleri görmeyi asla istemem. Ha, “yabancıların gözünden..” , “sapkın akımlar..” vs. özel başlıklarla çalışmalar yapılır o ayrı ama bu isimde bir kitapta bunlar olmamalıydı.
2) 33. sayfada Ömer Halveti’nin vefat tarihi 1350, 88. sayfada 1397 olarak verilmiş. Benim bildiğim 1349’dur. 211. sayfada Kadızadelilerin Köprülü zamanında Kıbrıs sürgünü için 1077/1666 tarihi verilmiş, oysa doğrusu 1656’dır, gerek sürülenlerin başı Üstüvani Efendi gerekse Köprülü Mehmed Paşa 1661’de vefat etmişlerdir. 306. sayfada Mehmed Murad Efendi’nin Mesnevihanesi’nin açılışında sultan Abdülaziz’in bulunduğu yazılmış; oysa kitapta Mehmed Murad Efendi’nin 1848’de vefat ettiği yazıyor, o tarihteyse Abdülaziz henüz 18 yaşında bir şehzadeydi. Dolayısıyla bu bilgi doğru olamaz, belki açılışta sultan Abdülmecid bulunmuştur.
3) 178. sayfada Koçi beyin 4. Murad ve Sultan İbrahim’e sunduğu meşhur “Risale”den sözedilmiş. Bu risaleler birbirinden farklıdır, asıl meşhur olan ilkidir ve ikincisinin metni hiç yayınlanmış mı onu da bilmiyorum. Pek sanmıyorum ama acaba yazarın kaynak aldığı Zuhuri Danışman ikinciyi de bulup beraber mi yayınladı? Her durumda bir değil iki ayrı risale sözkonusudur.
4) Osmanlı devletinin son yüzyılındaki etki ve önemine binaen Nakşıbendi tarikatının Halidiyye koluna kitapta çok daha geniş yer verilmesi gerekirdi, bu önemli bir eksiklik.
5) 284. sayfada Halid Bağdadi denmiş, Halid-i Bağdadi olmalıydı. Arka kapağın ilk paragrafında “ile olan yakın ilgisi” ifadesi doğru değildir, “ilişkisi” veya “’na olan yakın ilgisi” olmalı.
