E-Dergi

Beşir Ayvazoğlu'nu ilk defa bu kitabı ile tanıdım. Bakış açısı, üslubu, bilgisi, muhafazakar yapıda bir yazar olmasına karşın olayları ele alışındaki incelik, batı uygarlığına dair önyargısız merak ve ilgisi beni kendine hayran bıraktı. Bir nokta hariç. Kitabında Halikarnas Balıkçısı hakkındaki yargıları, kitabın genel havasına paralel değil. O konuda tarafsızlığını koruyamamış ve düşmanca bir tavır almış. Hatta dekikodu mahiyetinde, doğrulanması mümkün olmayan bilgilere de yer vererek belden aşağıya vuruyor. Geleneğin direnişinde 1000 yıllık islam geleneğinin Cumhuriyetin ilk yıllarında geri plana itilişini pek haklı olarak eleştiriyor ama onun öncesinde 10.000 yıllık ilkçağ tarihinin günümüze hiç bir etkisi olamayacağı gibi bir görüşe saplanmaktan kurtulamıyor. Bu gerekçelerle kendisini eleştiriyorum. Ama kitap eski bir kitap, yazarın son zamanlardaki söylemlerinden bu konuda görüşlerinde değişiklikler olduğunu mutlulukla seziyorum. Çok ciddi ve değerli bir araştıcı ve kullandığı metodu beğeniyorum.

Yeni Osmanlılar denilince akla ilk gelen kişiler Namık Kemal ve Ziya Paşa'dır. Bunda edebi kişilikleri, güçlü şair olmalarının önemli rolü vardır. Ali Suavi'nin ise bu tür ses getirecek eserleri yoktur. Kendisi ömrünü gazetecilikle geçirmiş, bir çok farklı konuda günümüzde pek bilinmeyen kitapçıklar yazmıştır. Hüseyin Çelik bu çalışma ilgili büyük iş yapmış, İngiliz belgelerini inceleyerek bilim dünyamıza katkıda bulunmuştur. Ali Suavi ile ilgili başka kaynaklar pek farklı portreler çizmişlerdir. BU çalışmada bizzat kendisinin gazete yazları ve eserleri incelenmiştir. Görülen o dur ki Falih Rıfkı'nın Baş veren bir inkılapçı eserindeki Ali Suavi pek de gerçeği yansıtmamaktadır. Aynı şekilde, yolları ayrıldıktan sonra Ziya Paşa ve Namık Kemal'in Ali Suavi hakkındaki görüşleri günümüze damgasını vurmuştur. Bu çalışmada ise Ali Suavi belki bir ölçüde aklanmış olarak, gerçeğe daha yakın bir şahsiyet olarak ortaya çıkmaktadır

Tarihimizin önemli ve üzerinde çok eser verilmiş olan bölümü. Konu ile ilgili en kayda değer eser. Ah bir de kolay okunabilse, Şerif Mardin'in dili İngilizce eserlerinde de mi böyle çapraşık yoksa çevirilerde mi bir sorun var bilemiyorum. Bir de özellikle bu kitapta çok Osmanlıca ağdalı alıntılar var ki okumayı bunlar da zorlaştırıyor. Şerif Mardin'i eleştirebilmek için en az onun kadar donanımlı olmak gerekir. Umarım bir gün onu adam gibi eleştirecek birileri çıkar da onları da zevkle okuruz

Şerif Mardin çok tartışılan sosyal bilimcilerimizden biri. Bir kere, kitaplarının dili çok sıkıntılı. İngilizce orijinalinden çevirildiği için olsa gerek, sıklıkla karmaşık ve akıcı olmayan bir üslup. Okunması zahmetli. Ama yer yer bilimsel bir bakış açısı olduğu belli oluyor. Örneğin Nursi'nin doğduğu Bitlis ve sürgün olarak bulunduğu Isparta'nın tarihi alt yapılarını çok güzel vermiş. Bu kitapla ilgili yapılmış yorumların pek çoğunu okudum. Bir kere şu kesin: Kendilerini Nurcu olarak tanımladığını düşündüğüm kişiler bu kitabı beğenmediler. Bu çok doğal, zira kitapda Nursi yüzyılda bir gelen olağanüstü bir kişilik olarak ortaya konmamış. Zaten bu da beklenemezdi, yazar bir Nurcu değil. Mardin onu ele alınması gereken bir lider, bir öncü olarak ele almış. Bunun yaparken de bence empatiyi biraz aşan bir yaklaşım sergilemiş bence. Bırakın böyle bir sempatiyi, sadece Nursiyi ele alıp incelemiş olması nedeniyle de başka bazı kesimlerden nefret dolu eleştiriler de almış. Yani Nurculara karşı olan kesimler de hoşlanmamış kitaptan. Ama eğer bu taraflardan birine mensup değilseniz bu kitaptan Saidi Nursi ile ilgili pek çok bilgi almanız mümkün. Bir kere Nursi gelenekçi değil. İslamın yenilikçi kanadına daha yakın duruyor. Muhammed Abduh ve Reşid Rıza'ya bir fikri yakınlığı var gibi. Oldukça samimi ve karizmatik bir şahsiyet. Kitabın hiç bir yerinde kendi çıkarlarını ön plana çıkardığına dair bir yorum görmedim ben. Tabiat bilimlerine yakınlık duyuyor. Her yüzyılda Kuran-Kerim'in çağın koşullarına göre yeniden yorumlanması gerektiğini düşünüyor. Özgürlükçü. İtikadi amellere ve islam ahlakına çok önem veriyor. Şerif Mardin'in bu araştırmasının eksikleri, gedikleri hatta yanlışları olabilir. Bunlar elbette başka araştırmalarla düzeltilmelidir. Ancak metod ve yaklaşım doğrudur.

Özellikli bir kitap. Dilimizde bu tür kitaplara pek rastlanmıyor. Kitabın yazarı Reşit Aşçıoğlu, Galileo'nun ölümsüz kitabı "İl Dialogo" yu İtalyanca orjinalinden Türkçeye çevirmiş olduğunu kitabında sık vurgulamış. Ancak yorum yazdığımkitabın basılışından bu yana yaklaşık 4 yıl geçtiği halde bu eser hala basılmamış. Yazar sponsor bulamadığını yazmış bu kitabının sonuç bölümünde. Ama bu kitabı çevirmiş ve bu konudaki literatürü yakından takip eden bir kişi olarak yazdığı eser çok bilgi verici ve doyurucu. Ancak yazar bazı konuları o kadar fazla vurgulamak istemiş ki, bu da kaçınılmaz olarak okuyucuya sıkıcı gelen sık tekrarlara neden olmuş. Bu kadar tekrar olmasa hem kitabın hacmi biraz daha azalır ve bir solukta okunan muhteşem bir eser olurmuş.
Ama bunun dışında gerçekten Galileo'nun bilim dünyasındaki başlatıcı rolünü örneklerle güzel bir şekilde vurgulamış. Kepler, Kopernik ve Galileo'nun çalışmalarını karşılaştırmalı olarak değerlendirmiş. Bilimin babası olarak Galileo'yu baş role koymuş. Bilim tarihi okumaya Galileo ile başlamayı düşünenlerin kitaplığında olması gereken özgün bir eser..