E-Dergi

Şule Gürbüz'ün bu kitabı üslup bakımından beni hayli yordu.. Okurla sohbet etmekten ziyade üstenci bir bakışla adetâ "vaaz etme" modunda olması beni rahatsız etti.. Gürbüz'ün bahsettiğim türden vaaz verme durumunun onun "edebiyatını zayıflattığını, ortaya gerilimden yoksun, tekdüze bir uğultu gibi ilerleyen, okura bir alan bırakmayan bir edebiyat çıkardığını düşünüyorum." Yine de okunabilir.. ama etkileyici değil..

Dosto'nun 24 yaşında yazdığı ilk romanı.. "İnsancıklar." Kitabın müsveddesini okuyan yakın arkadaşı Nekrasov romanı kaptığı gibi ünlü eleştirmen Belinski'ye koşar ve daha kapı ağzında heyecan içinde haykırır: "Yeni Gogol doğdu!" Belinski ise öyle etkilenir öyle şaşırır ki bu eser karşısında şunları yazar: "Sahip olduğu ilham perisiyle çatı ve bodrum katlarında yaşayanlara hayat veren genç şairi tebrik ederim. Yaldızlı köşklerde yaşayanlara 'yoksullar da insan onlar da kardeşleriniz!' diye haykırıyor." Bu eleştirinin yayımlandığı sabah genç Dosto, ünlü bir yazar olarak edebiyat çevrelerine merhaba diyecektir.. Herkese tavsiye ederim.

Okurken soluğum kesildi.. Ölü Bir Evden Hatıralar, Dosto'nun dört yıllık kürek mahkûmiyetinin buruk bir hediyesi.. Cezaevi yaşamına, mahkumlara, gardiyanların zalimliğine, özgürlük ve umudun yanısıra daimi boşvermişlik psikolojisine dair bir nefeste okunacak harika bir başyapıt.. İnanılmaz etkilendim.. Tolstoy bu kitabı okuduktan şunu söylemiştir: "Modern edebiyatta bundan daha iyi bir kitaba rastlamadım; bu dediğime Puşkin de dahildir. DOSTOYEVSKİ'YE ONA BAYILDIĞIMI SÖYLEYİN.." Herkese tavsiye ederim..

Ezilmiş ve Aşağılanmışlar, Dosto'nun on yıllık kürek mahkumiyetinden sonra yazdığı ilk eser. Sürgün sonrası kaleme aldığı altı büyük roman içinde en zayıfı olarak kabul ediliyor. Nietzche'nin bu kitabı gözyaşları içinde okuduğu ifade edilir. Kitap, tefrika-romanların tipik özelliği olarak aşırı melodramik ve rastlantısal öğeler içerse de Dosto'nun yazın serüveninde büyük bir yere sahip. Zira burada anlatılan karakterlerin birçoğu daha sonra kaleme alacağı büyük romanlarda karşımıza çıkan birçok karakterin öncül müsveddeleri gibidir. Ben bir solukta okudum, ve tabi ki tavsiyemdir.

Edebiyat tarihinin belki de en ünlü "isimsiz" kahramanı.. "Ben hasta bir adamım..." Yeraltı adamı bu girizgâh cümlesinin hitamındaki üç noktadır. İsimsizdir zira hepimizi temsil eder. Neyse, görkemli/gösterişli tümceler yazma çabasına girmeyeyim zira Yeraltı Adamının büyük bir samimiyetle kustuğu öfkeden benden nasibimi alabilirim. Yeraltı Adamının gergin kişiliği, öfkesi, itham ve itiraflarının ağırlığı bizi ister istemez onu Dosto'nun duruşuyla özdeşleştirmemizi sağlıyor.. Ama Dosto buna mahal vermemek için epigrafta burada yazılanlar hayal ürünüdür açıklamasını yapmış.. Bir de herne kadar kitapta adı geçmese de aslında Yeraltı Adamının kustuğu öfkesinin birinci muhatabı Rus ideolog N.G.Çernişevski.. Hani Lenin'in Dosto'yu "olağanüstü kötü bir yazar" olarak niteleyip devrimsel imanını tazelemek için "Nasıl Yapmalı" kitabına sarıldığı Çernişevski... Bu muhteşem adamın nefreti günümüz insanına da çok şey söylüyor.. Tavsiyemdir.