Nürnberg Yargılamalarının Detaylarını Merak Edenler İçin
Yazar Annette Weinke’nin tarihçi ve gazeteci yönlerini araştırmacı/akademisyen kimliğiyle harmanlayıp ortaya koyduğu bu eser, sade ve öz anlatımıyla konu üzerine yazılmış “efrâdını câmi, ağyârını mâni” niteliğinde bir çalışma. Eser, yakın dönem tarihi ve özellikle 2. Dünya Savaşı meraklıları için önemli bilgiler içeriyor. Uluslararası hukuk gibi alanlarda çalışan ve Nürnberg yargılamaları üzerinde uzman olanlar için hacim olarak (124 sayfa) beklentileri karşılamayabilir. Eserin çevirisi, dili ve akıcılığı başarılı düzeyde. Yazar, kendinden beklenen akademik titizliğiyle konuyu, tüm yönleriyle yazmaya çalışmış, ama satır aralarında çokça eleştiri yapmayı ve çifte standart örneklerini göz önüne sermeyi ihmal etmemiş.
Nürnberg Yargılamaları, aslında iki başlık üzerinde yoğunlaşıyor. Bunlardan ilki, sinemaseverlerin çok iyi hatırlayacağı “Judgment at Nuremberg” (1961) ve “Nuremberg” (2000) filmlerine de konu edilen, savaş sonrası hayatta kalan ve yakalanan üst düzey Nazi yöneticilerinin yargılandığı ana dava, kitabın birinci yarısını oluşturuyor (s. 61’e kadar). Yargılamayı yürüten dört müttefik devletin, bu davada üzerinde uzlaştıkları sanık listesinde, Hermann Göring, Martin Bormann, Rudolf Hess, Wilhelm Keitel, Hans Frank, Karl Dönitz ve Albert Speer gibi (A) Takımı olarak nitelendirilen siyasetçi, asker ve ticaret erbabı, 24 isim yer alıyor. Sanık hakları gibi birçok yargı usulünün önemli ölçüde rafa kaldırılması, iddia ve savunma tarafları açısından yaşananlar, eksiklikler, zorluklar ve mahkeme heyetinin bunları nasıl değerlendirdiği konuları, eserde incelikle işlenmiş. Dört müttefikin hukuk delegasyonlarının, 26 Temmuz ve 8 Ağustos 1945 tarihleri arasında Londra’da buluşmasıyla başlayan süreçte, 30 Eylül-1 Ekim 1946’da ana dava hakkında hükmün verilmesiyle belki de en önemli aşama sonlanmıştır.
Eserin ağırlık verilen ikinci konusu ise ana davadan sonra görülen müteakip davalardan oluşuyor. 1’den 12’ye kadar numaralandırılan bu davalarda, yine Nazi yönetiminde önemli görevler ifa etmiş, Nazilere destek sağlamış, ordu-bakanlık-hükümet mensubu, hukukçu, doktor, SS ve polis teşkilatı üyesi, sanayici ve şirket yöneticisi toplam 185 kişi yargılanmıştır.
Eserin son kısımları ise yargılamaların, ikiye bölünmüş Alman toplumuna ve idari yapısına, müttefik devletlere (özellikle ABD’ye ve Rusya’ya) ve hepsinden önemlisi dünyada uluslararası hukukun şekillenmesini nasıl etkilediğine ayrılmış (s. 101-124).
Toplam 13 yargılamanın, ilan edilen Nürnberg İlkeleri’nin, adeta bir domino etkisi oluşturarak bugün daimi surette teşkil edilen Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne (ICC) giden süreci daha iyi anlamak için eseri okumanızda fayda var.
Yazarın atıf yaptığı ve Doğu Almanyalı Rolf Schneider’in tiyatro eserinde, başsavcı Jackson’a söylettiği bir cümleyle satırlarımızı sonlandıralım: “Bugün, bu sanıkları yargıladığımız hukuka göre yarın, biz de tarih önünde aynı ölçütlerle yargılanacağız.” (s.117)
İyi okumalar!
