E-Dergi

Yazarlar, Humeyni'nin ölümünden sonra, Hatemi ve Rafsancani'nin cumhurbaşkanlığı ile seyreden liberal politikalar sonrası 2000'li yıllara kadar başgösteren ılımlılığı ele almışlar ve İran'da artık katı din kurallarının geçmediğini, halkın katı din kuralları ile yönetilmek istemediğini, liberal politikaların ve halkın da bu politikaları desteklemelerinin bunun en büyük göstergesi olduğunu ele almak istemişler.

Fakat Rafsancani'den sonra Ahmedinecad'ın cumhurbaşkanlığına seçilmesi, yazarların tezini çürütüyor gibi geliyor bana.

Kitabın öncelikle adı hatalı, gizem ve sır aynı şey zaten. Tarihin sır dolu sırları gibi bir şey olmuş.

Kitapta geçen konuların pek öyle bilimsel bir niteliği yok. Türkler dünyanın en temiz, en merhametli, en dürüst, en... lardan ibaret konular.
Bazı okurlar bunları okumaktan hoşlanıyor. Onlar için eşsiz bir eser!

Çanakkale savaşına büyük yer verilmiş. Savaşta peygamberi gördüğünü söyleyen gazilerin ifadelerine yer verilmiş. Ama bu savaşın komutanının bir Alman Yahudisi (Liman von Sanders)olduğundan hiç bahsedilmemiş. Bu kadar vatan evladının bir Alman Yahudisinin emriyle ölüme gidip şehit olduklarından bahsetmemiş. Halbuki bence asıl tarihin gizem dolu sırrı budur.

Yazar, demokrasiye ve liberalizme farklı bakış açıları sunmuş. Yazara göre liberalizm, demokrasinin bir adım sonrası. Demokrasi çoğunluğun iradesi ise, liberalizm bunun yanına azınlığın haklarını da ilave ediyor. Yunan demokrasisinden örnek vermiş; Sokrates de fikirlerinden dolayı gayet demokratik bir şekilde halk meclisinin kararıyla ölüm cezasına mahkum edildi. Sokrates'e verilen ceza kuşkusuz demokratikti, ama liberal değildi! Evet, gerçekten de öyle, insan düşününce, ya Sokrates'in hakları? diye soruyor kendi kendine.
Liberalizmin, hakları yasal güvenceye alan bir ideoloji olarak, oy hakkından da öte bir kavram olduğunun altını çiziyor; Avrupa'da pek çok ülkede kadınların seçme seçilme haklarının 20.y.y. ortalarına kadar olmadığını ama kadın haklarının ta 18. y.y.dan itibaren yasal güvence altına alındığını belirtiyor. Evet, seçme ve seçilme hakkı ile, hakların anayasal güvence altında olması farklı şeyler. Çocukların da seçme ve seçilme hakkı yok ama, bu yüzden çocukların haklarını göz ardı etmiyoruz.

Bir diğer konu da gelir düzeyi ile demokrasi arasındaki bağlantı. Yazara göre gelir düzeyi ticari faaliyetler nedeniyle yükselen ülkelerde demokrasinin de sağlam temellere dayandığını, oysa, doğal kaynaklar nedeniyle gelir düzeyi yüksek olan ülkelerde bunun söylenemeyeceğini belirtiyor ki, bir düşününce hak vermemek elde değil.

Demokrasiye ve liberalizme çeşitli açılardan bakabilmek için güzel bir eser.

II. Beyazıt devri tarih yazarlarından Oruç Bey'in ilginç eseri. Konular öylesine yalın ve açık yazılmış ki, günümüzün sansürcü anlayışı ile kıyaslandığında şaşırmamak elden gelmiyor. Mesela Fatih'in İstanbul'u fethinden sonra İstanbul'un yeniçerilerce yağmalanması bir bir anlatılmış. Ele geçirilen başka yerlerde yapılan katliamlar tüm açıklığı ile anlatılmış. Halbuki günümüz tarihçileri bu olayları çok farklı anlatır.
Tarih meraklıları için bulunmaz bir eser.

Ancak kitap latin harflerine çevrilmiş fakat, günümüz Türkçesine sadeleştirilmemiş. İfadeler aynı orijinalliğini koruyor. Yavaş okunduğunda gayet anlaşılabilir olsa da uzun vadede sıkıcı gelebilir. Yine de içindeki bilgiler için sabredilmesini öneririm. Bu arada yayınevinden günümüz Türkçesine çevrilmiş hali ile de yayınlanmasını rica ediyorum.

Kitaba Arap alfabesi ile yazılmış orijinal metin de konmuş. Kitabın yarısını bu orijinal metin oluşturuyor.
Her haliyle tam bir kaynak eser.

Önce Tanzimat, arkasından Islahat hareketi ile birlikte, devlet yönetiminde kumsallaşmaya gidilen yolun başlangıcı oluşuyor. bu hareketlerle birlikte devlet harcamalarının kontrolu, devlet bütçesinin oluşturulması, kişisel hakların tanınması, düşünce özgürlüğü gibi kavramlar Osmanlı halkının yaşamına giriyor. Fakat, mutlak irade olmaya alışmış padişahın bunlara birden bire uyum sağlaması pek kolay olmuyor. Bu uyuşmazlık neticesinde Sayıştay başkanı Mustafa Fazıl Paşa ile padişah Abdülaziz'in arası açılınca, paşa kendini Fransa'da sürgünde buluyor.
Bir süre sonra Fransa'dan Abdülaziz'e yazdığı bir mektup ile muhalefet hareketini başlatıyor.
Mekupta yazanlar oldukça güncel. Yazarını bilmeyen bir kişi mektubu okuduğunda yakın zamanlarda yazılmış bir mektup olduğu kanaatine varabilir. Devletten bu gün bile hep istenen şeyler vardır mektupta; devlet vaatndaşlarına karşı adil olsun, memurlar rüşvet almasın, vatandaşa fena muamele yapılmasın, haklarını arayanlar için, mahkemeler hızlı ve adil karar versin vs.vs.
Mustafa Fazıl Paşa, o sırada yönetime muhalif Namık Kemal, Ziya Paşa, Nuri Bey, Reşat Bey, gibi gazetecileri de bünyesinde toplar ve onları maaşa bağlar. Fransa'da çıkarmaya başladıkları gazete ile Yeni Osmanlılar cemiyetinin kuruluşu tamamlanır.

Kitap, bu cemiyetin üyelerinden biri olan Ebuzziya Tevfik Beyin anılarından oluşuyor. Son derece akıcı bir uslupla kaleme alınmış olan eseri okurken o günleri adete yaşıyor insan. ve o devasa hacimli kitabın nasıl bittiğini anlayamıyor.

Kitabın fiyatı da oldukça uygun. Kitapyurdu'na bu konuda teşekkür ederek, bu günü anlamak isteyen herkesin bu kitabı edinmesini öneriyorum.