E-Dergi

Son baskısı 1913’te Osmanlıca olarak yapılan eserin günümüz harflerine aktarılması anayasaya hukukuna önemli bir katkıdır. Eser döneminde özellikle Fransızca yazılan anayasa hukuku kitaplarının ve dönemindeki ülke anayasalarının özetlenmesi şeklindedir. Osmanlı’daki anayasa hukukuyla ilgili konulara çok az değinilmiştir. Bunda anayasa hukukuna dair uygulamaların önemli bir tarihî geçmişinin olmamasıyla birlikte yazarın somut konulara girmemesine dair tercihi de etkili olmuştur. Aslına sadık kalınarak transkripte edildiğinden ve sadeleştirilmediğinden Osmanlıca kelimelere aşina olanlar eserden istifade edebilir. Anayasa hukuku ve Türk hukuk tarihine ilgili duyanların istifade edebileceği bir eserdir. Eserin sonundaki lügatçe yetersiz olup daha geniş çaplı bir lügatçe esere eklense daha uygun olurdu. Ayrıca bu tür eserler yayınlanırken eserin yazarı ve konusu hakkında doyurucu bir bilgi verilmesi eseri daha kullanışlı kılacaktır.

Eserde Ahmet Cevdet Paşa’nın hayatı ve eserleri ile Mecelle hakkında detaya girilmeden bilgi verildikten sonra Mecelle’nin genel ilkeleri açıklanmaya çalışılmıştır. Eserin Mecelle’nin genel ilkelerini izahına dair kısmı doyurucu olmaktan uzaktır. Çok sayıda yazım yanlışı olan eser özenli ve derince bir inceleme sonucu telif edilmiş intibaını uyandırmamaktadır. Örnekler güncel olmadığı gibi konular Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu ile hiçbir mukayese yapılmadan ele alınmıştır. İlkelerin uygulandığı dönemde uygulama alanına dair bilgiler yetersizdir. Eser nitelik bakımından, esas iştigal alanı hukuk olmadığı hâlde Mecelle’nin oluşmasına katkı sağlayan Ahmet Cevdet Paşa’nın ruhunu muhtemelen muazzep etmektedir.

Osmanlı’da ilmiye sınıfında gelmesine rağmen Cumhuriyet döneminde İstanbul Hukukta medeni hukuk dersleri veren ve ismi gibi yaşamı ilginç bir Osmanlı bakiyesi âlimin hayat hikâyesi, eserleri, Osmanlı’da Cumhuriyet’e geçiş zorlukları ve uyum süreci ve ilmi çalışmalarının ele alındığı okunmaya değer bir eser. Hukuk tarihine meraklı olanların kaçırmaması gereken bir eser olup Türkiye’de yeni bir hukuk sisteminin kurulması süreciyle ilgili olarak ilginç bilgi ve anektodlara değinilmektedir.
Yazım kurallarına riayet edilseydi eser daha güzel olacaktı.

Ulus devlet mantığı ile Osmanlı Devleti’nin Tepedelenli Ali Paşa’nın vali olduğu Arnavutluk (Şkiperya, kartalların vatanı) ile ilişkilerinin eleştirel tarzda ele alındığı bir eser olup kurgusu ve muhtevası ile vasatın üzerindedir. Yazar; Tepedelenli Ali Paşa’nın isyanı üzerinden Osmanlı Devleti’ni eleştirmekte ve devletin yönetim anlayışına dair kendi verilerini ve delillerini sunmaktadır. Yazar özellikle yerel dillere müdahale konusunda tamamen ulus devlet bağlamında devlete yöneltilen eleştirileri Osmanlı’ya yöneltse de, bu George Orwel’vari yaklaşım, modern ulus devletlere ait olduğundan sırıtmakta ve yapay kaçmaktadır. Düşünsel akışların da olduğu eser mütercim tarafından başarılı bir şekilde tercüme edilmiştir. Bununla birlikte abdest yerine “aptes” (s. 126), küçümseme yerine “küçükseme”nin (s. 127) kullanılması kanaatimce doğru olmamıştır.

II. Abdülhamit’in hayatı ve dış politika konuları seksen sayfada özetlendikten sonra başta Amerika Birleşik Devletleri, Avusturya-Macaristan, Balkan ülkeleri, Fransa, İngiltere, İtalya ve Rusya ile ilgili irade-i seniyyelere (padişah emirnamesi) yer verilmiştir. Eserin bel kemiğini söz konusu padişah emirnameleri teşkil ettiğinden eserin adı yanlış bir intiba uyandırmaktadır. Eserde yer alan padişah emirnameleri içeriği ve II. Abdülhamit’in konulara bakış açısını göstermesi bakımından incelemeye değer.