Kur’an üzerine yapılmış bir tefsir olan Tefhim’ül-Kur’an, Mevdudi’nin şaheseridir. Eser sadece bir bilgi hazinesi değil, aynı zamanda Mevdudi’nin düşüncelerinin hülasasıdır. Mevdudi Tefhim’i yazarken, ‘Kur’an’ın mesajını anlamak istediği halde konuyla ilgili orijinal Arapça kaynaklara ulaşamayan eğitim görmüş kişilerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmuştur. ‘Birisine bir şeyi izah etmek’ anlamına gelen Tefhim kelimesi, kitabın genel yapısını da çok güzel resmetmektedir.(s.7/357)
Tefhim, yazarının, bu çağın problem ve şartlarına ihtimam gösterdiği çağdaş bir eserdir. Mevdudi, Kur’an ayetlerine yaptığı kendi yorumlarını savunurken, fizik, tıp ve arkeoloji sahalarındaki son araştırmaları delil olarak sunmaktan çekinmez.(s.7/358)
“Kur’an’ı bütünüyle anlamak için, ayetlerin arka planını akılda tutmak zorunludur. Bu planı tercümede vermek mümkün olmadığından, her surenin başına, nazil olduğu şartları ve ortamı göstermeye çalışan bir ‘Giriş’ koydum. İslamı hareketin hangi aşamalardan geçtiğini, nelere ihtiyaç ve gereksinim duyduğunu ve bir sürenin vahyedildiği zamanlarda hangi problemlerle karşı karşıya olduklarını belirlemeye çalıştım.”(s.7/361)
Açıklayıcı notlarda, okuyucu Kur’an’dan uzaklaştırabilecek herhangi bir konuya girmekten özenle kaçındım. Notları sadece iki durumda yazdım: a.Okuyucunun bir açıklamaya ihtiyaç duyacağını, şüpheye düşeceğini veya bir soru soracağını düşündüğüm zamanlarda ve b.Okuyucunun belirli ayetlere yeterli özen göstermeyeceğinden, dolayısıyla da onların asıl önemini kavrayamayacağından korktuğum yerlerde.
Açıklayıcı notlar, özellikle ilk iki ciltte çok küçük bir yere sahipken 3.ciltle birlikte Mevdudi, kendi ağını atar ve notlar çoğalıp, detaylanır. Tefhim’in notlarını incelediğimizde üç ana işleve sahip bulunduklarını görürüz: Açıklayıcı, tamamlayıcı ve eleştirel.
Notların eleştirel fonksiyonu da önemlidir. Mevdudi geleneksel alimlerin yorumların dikkatlice tahkik eder ve Kur’an metninin dışına çıktıklarına, Kur’an’ın felsefesine ters düştüklerine ve zayıf bir mantık örgüsüne dayandıklarına inandığı yerlerde, onları reddetmekten çekinmez.
Kur’an’a ters gördüğü bir hadis’in kabul edilemez olduğunu söyler.
Tefhim, Kur’an’ı, İncil ve Tevrat ile eleştirel bir şekilde mukayese etmesi yönünden zengindir. Yusuf suresinde olduğu gibi.
Mevdudi, bazen de, Oryantalist ilim adamlarının yaptığı Kur’an tefsirlerini eleştirir.(s.7/364)
Tefhim’in dikkate değer bir yönü de Mevdudi’nin İslam hukukunu ele alış biçimidir. Mevdudi, Tefhim boyunca, bazen küçük notlar, bazen de ayrıntılı tartışmalar biçiminde, çağdaş okuyucu için İslam hukukunun çeşitli cephelerini netleştirir ve İslam’ın insanoğluna anayasal, toplumsal, sivil, cezai ve milletlerarası hukuk gibi konularda nasıl kılavuzluk yaptığını anlatır.(s.7/366)
1953’te idamına karar verildiğine Mevdudi şunları söyledi: “Eğer Allah böyle istediyse bu akıbeti memnunlukla kabul ediyorum, ama eğer O’nun iradesi değilse, ne yaparlarsa yapsınlar bana en küçük bir zarar bile veremezler.”(s.7/347)
Tefhim’i tam otuz sene dört ay (1942-1972) sürede tamamladığı ifade eden Mevdudi, 1959-1962 yılları arasında tefsirini hazırlamak için tüm Batı Asya’yı-Arabistan, Suriye, Ürdün ve Mısır’ı dolaşmış, kitaplarda belirtilen kutsal yerleri ziyaret etmiştir.
Tefhim’de Mevdudi, mutlak gerçeği ve Hıristiyanların ve Yahudilerin kitaplarını nasıl tahrif ettiklerini göstererek, İslamî hayat tarzının diğerlerine olan üstünlüğünü ortaya koydu.(s.7/349)
İngiltere ve Almanya’daki Müslüman öğrenci cemaatlerinin kendisini ziyaret ederek konuşma yapması için defalarca kendisini davet etmelerine rağmen, uluslar arası öneme sahip olarak giderek artan etkinliğinden korku duyan hükümet, Mevdudi’nin yurtdışına çıkmak için yaptığı bütün başvuruları geri çevirmiştir.(s.7/351)
Tefhim’inin başına koyduğu ‘Kur’an-ı Kerim’e Giriş’ adlı bölüm de okunmaya değer niteliktedir.(s.1/15-38) Bu bölümü niçin yazdığını şöyle açıklıyor:‘İki amacım vardır:
Birincisi, okuyucuyu Kur'an'ı anlamasına yardımcı olacak şeylerle donatmak. Eğer bunlar başlangıçta verilmezse, okuyucuyu sürekli meşgul edecek ve onun Kur'an'ın mana ve ruhunu tam anlamıyla kavramasına engel olacaktır.
İkincisi, Kur'an incelenirken genellikle kafalarda beliren bir takım soruları önceden cevaplamayı düşündüm. ’Kur'an'ı incelemeye başladığımda kendimi, aklıma geliveren yahut bilahare karşılaştığım bu tür sorulara teksif ettim.(s.1/15)
Saffat Suresi 145. ayeti açıklarken şu anekdot da dikkate şayandır:
“Derken onu balık yutmuştu... Sonunda o hasta bir durumdayken onu çıplak bir yere (sahile) attık.”(*)
* Bu ayet ile ilgili olarak bazı rasyonalistler(akılcılar) balığın karnında bir insanın yaşayamayacağını öne sürdüler. Ancak ne ilginçtir ki rasyonalizmin anavatanı sayılan İngiltere'de 19.yy. sonlarında vuku bulan bir olay, rasyonalistlerin bu sözkonusu iddialarını çürütmüştür.
1891 Ağustos ayında "Star of East" adındaki bir balıkçı teknesi, balina avlamaya çıkar. Balıkçılar yaklaşık 20 fit uzunlukta 5 fit genişlikte ve tam 100 ton ağırlığında olan bir balinayı yakalarlar. Balinayı yakalamak için mücadele ettikleri bir esnada 'James Bartly' adlı balıkçı denize düşer ve balina da onu yutar. Ertesi günü aynı balina ölü olarak bulunduğunda, balıkçılar onu güç bela tekneye çekerek karnını yararlar. Arkadaşları James Bartly'yi balığın karnından diri olarak çıkarttıklarında, balığın onu yutmasından bu yana tam 60 saat geçmiştir. Böylesine bir olay herhangi bir insan için mümkün olabiliyorken, Allah'ın mucizesi olması münasebetiyle Yunus (a.s) için neden mümkün olmasın?(s.5/43)
Baskıyla ilgili şu eleştiriyi de belirtmek isterim: Zaman zaman iki baskıyı karşılaştırarak tefsiri okudum. İlk baskıdaki hatalar düzeltilmeye çalışılırkan yeni birçok yazım hataları ile yanlış, eksik ayet yazılımları göze çarpıyor. Emeği geçenlerden Cenabı Hak razı olsun. Okunması ilk planda gereken tefisrlerden birisi olarak Kur'an aşıklarına öncelikle tavsiye ederim.
