Uzak Ülke’yi edebi kıymeti yönünden olduğu kadar tarihi önemi sebebiyle de önemsiyorum. Zira ülkemizin ilk Müslüman kadın yazarı olan Fatma Aliye’nin; hayatı üzerine bir kitabın kaleme alınması suretiyle tanıtılması/hatırlatılması mesela Halide Edip’le alakalı bir kitap daha yazılmasından çok daha manidar. Sadece bunun için dahi Fatma Hanıma teşekkür borçlu olduğumuzu düşünüyorum. Osmanlının torunları, okurlar, Türk Edebiyatı Tarihi ile ilgilenenler-bilhassa kadınlar- kuşkusuz Fatma Aliye’nin ailesi ve farklı bir sebepten Fatma Aliye’nin kendisi.
Fatma Aliye dahi teşekkür etmeli zira baştanbaşa yürekle yazılmış bir kitap Uzak Ülke. Fatma Hanım ne kadar gayret etmişse de gizlemeye Fatma Aliye’nin sert köşelerini görmemek mümkün değil. Ya da Uzak Ülke’den ilhamla bizzat Fatma Aliye kitaplarını okuyunca o köşeleri görmemek elde değil. Belki bunca şefkate yazmasaydı Fatma Hanım bu kitabı, Fatma Aliye’nin kızının yaptığı tercih daha bir yerini bulurdu. Bu tercih ve Fatma Hanım’ın tepkisi boğaza takılan, yutulamayan, kusulamayan, nerden geldiği anlaşılamayan, münasebetsiz bir lokma gibi kalmazdı kitap boyunca okuyucunun boğazında. Ama ısrarlı anlama çabası ve şefkat bir romanı eksiltir mi bundan emin değilim.
Romanın şiirsel havası ve yazarına özgü orijinal söyleyişlerle okuyucusuna sıkı bir edebiyat ziyafeti çektiği de muhakkak. Ayrıca romanda Fatma Aliye’nin hayatına paralel olarak dünyada ve memlekette neler yaşandığına dair kronolojinin tutulması fikri ise bence zekice. Zira bu yöntem romana kıvrak bir derinlik ve heyecan katmış.
Ve roman boyunca akıp giden sonunda büsbütün yüzeye çıkan iki yazarın benzer yalnızlıkları ise yürek burkucu. Ancak şunu söyleyebiliriz belki; yazarlar kendilerini yalnız hissetseler de ya da gerçekten yalnız olsalar da bilsinler ki kitapları hiçbir zaman yalnız kalmayacak. Yastıkların altına konacak, çantalarda gezecek, bavullarda o ülkeden o ülkeye seyahat edecek, aynı sayfaların yüzüne teker teker ve tekrar tekrar farklı gözler hayran hayran bakacak ve Kafka’nın söylediğinin aksine onlardan nice nice hayatlar çıkarılacak.