Sarıkamış/Birinci Dünya Savaşı Başlangıcında 3. Ordu/Kuşatma Manevrası ve Meydan Savaşı Hakkındaki Yorumlar

Sarıkamış'ı merak ediyorsanız kaçırmayın derim.

Sarıkamış Harekatını merak edenler için güzel bir kitap

Tarihe "facia" diye not düşülen vaka ayrıntılı anlatılmakta..!

Sarıkamış harekatı sırasındaki Ordu kuvvetleri (3. ordu, 10. ve 11. kolordular) hakkında epey detaylı anlatımlardan sıkılmadan yılmadan okursanız ibret anlatımıdır.Suçlamalar var elbette ama kızgınlık, dert anlatamama, göre göre kaybetmenin verdiği acıdan hareketle yazılmış. Bunlar konunun büyük can ve haysiyet kaybı, derin bir acı olduğu gerçeğini örtmez.en derin acılarımızdan bir konunun nedenselliği ciddi bir tarihsel travma. Balkan savaşı gibi..Israrla tavsiye ederim.

Farkl bir bakış açısı yakalamak adına elzem bir eser

Cephe ile ilgili önemli bilgiler vermekte yazar. Ama kitabın önemli bir kısmında suçlamalarda bulunmakta. Bu da kitaba eleştirel yaklaşmamızı sağlıyor.

Döneminde Ankara'ya yaranabilmek açısından çıkardığı kitap yine Köprülü Şerif'in nasıl karakterde olduğunu ve gerçekten uzak olduğunu göstermektedir. Suçlama usulü ile yazılan bu kitap doğruları nakşedememektedir.

Aziz ruhları şâd olsun

Sarıkamış, tarihimizin hazin bir noktası. 9. Kolordu kurmay başkanı olarak bu harekatta yer alan Şerif İlden'in hatıraları çok önemli bir kaynak eser, içersinde değerli bilgiler içeriyor. Ancak Sarıkamış tüm yönleriyle anlamak için farklı kaynaklarada bakmak lazım. Çünkü her hatırat birazda savunma amacıyla yazılır. Burada da Enver Paşa' ya karşı aşırı bir duygu yoğunluğu içinde yüklenme var. Eseri Sarıkamış'ın sene-i devriyesine denk gelen bir zamanda okumakta ayrıca anlamlı kıldı.

Yarbay Şerif İLDEN kuşatmayla ilgili detayların hepsine hakim ve bu şekilde anlatıyor savaşı. Genel kural olarak savaş kazanılırsa da kaybedilirse de bütün sorumluluk komutanındır. Enver Paşa ve Hafız Hakkı Paşa'nın yaptıkları hataları yüzümüze vuran bir kitap olmuş. Sarıkamış da bir kurşun atımadan 90 bin şehit verildi cümlesinin yalan olduğu ortaya çıkarmış.
Bizim için ibret, türk askeri için bir onur tablosu olarak tarihe geçen Sarıkamış Kuşatmasını neden, sonuç ve harekat çerçevesinde öğrenebileceğiniz bir eser.

Bu kitap zaten bende varmış, okumaya devam ediyorum ama o harekatta donmayıp hayatta kalıp ruslara esir düşen bu askerin kitabı olayın tarihimizde basit bir yer edinilmemesi gerektiğinin en büyük örneği.

1914 Aralık ayında Kafkas Cephesi'nde yaşanan büyük faciayı anlatan kitap. Köprülülü Şerif İlden, Sarıkamış ihata harekâtında bizzat yer almış bir subay olarak yaşanan hadiseleri kaleme almıştır.

Buradan o dağlara baktığımızda, üzerine kar düşmüş çalılıklar görürdük. O çalılıkların, kurda kuşa yem olmuş askelerimizin kemikleri olduğunu oraya gidince anladık.

Kitabı dört günde bitirdim. Özellikle soğuk havalara bıraktım ve sindirerek okumaya çalıştım ki, çok az da olsa o kahraman şehitlerimizin ve tarihimize acı bir trajedi olarak düşen bu olayın okuyucuya vereceği hisleri duyumsayabilmek istedim. Kitabı okurken, her yapılan hatada ve kişisel ihtiraslar uğruna düşülen yanlışlarda dehşete düşüyor ve bu kadarı da fazla artık diyorsunuz, ......, ama Enver Paşa'nın "Ruslar çekiliyor yine, saldıralım" sözleri ve akıl ve tecrübeden yoksun hayalleri hiç kesilmiyor. Elbette bir kitapla Enver Paşa ve Hafız Hakkı Paşa hakkında %100 net yargılara varmak mümkün olamaz ama bunlar çok kısa bir sürede hakettiğinden çok daha fazlasına (Sultanla evlenen Enver Paşa bir anda Genelkurmay Başkanı olmuştu) kavuşan ve bunu sindirebilecek akıl, karakter ve beceriden yoksun bir kişinin ve dahi bu kişinin ihtirasları uğruna adeta "kumar masasında kart dağıtır gibi alayları, tümenleri, kolorduları ve 3. Ordu'yu" yok etmesi gerçeğinin göze batmasına rağmen inkar etmemize de olanak sağlamaz diye düşünüyorum! Ayrıca Hafız Hakkı Paşa'nın da başına buyruk tavırları, söz/emir dinlemez eylem planları, aslında ordumuzun ne kadar başsız ve gerçekte komutansız olduğunu göstermesi hususunda da fazlasıyla ibretlik!! Ayrıca hala Enver Paşa'yı (Allah taksiratını bağışlasın) hala savunma eğilimindeki arkadaşlara da son kez şunu hatırlatmak isterim: Sarıkamış Manevra Savaşı başlamadan önceki 3. Ordu komutanı "Hasan İzzet Paşa", sürekli olarak bu harekatın yapılamayacağını (malum kış ve askeri teçhizat eksiklieri, vb. nedenlerden dolayı), yapılmaması gerektiğini rapor etmesi üzerine Enver Paşa tarafından emekliye ayırılmıştı. Bu kitabı okuduktan sonra şu yorumu yapmamak da imkansız: Allah'a şükürler olsun ki, Kurtuluş Savaşı'nda başımızda ATATÜRK varmış!...

Allahuekber Dağlarında 90 bin Mehmetçiğin düşmana tek kurşun atmadan şehit düşmesi tarih derslerinde çok duymuşuzdur, ders kitaplarında çok okumuşuzdur.İşte bu tarih tezinin temel dayanağını Köprülü Şerif'in bu hatıratına dayanmaktadır. Doğrudur, Sarıkamış Harekatında soğuktan pek çok Türk askeri kırılmıştır fakat bu sayı öyle abartıldığı gibi 90 bin filan değildir.Zaten Ordunun toplam muharip gücü 75 bin kişidir. 75 bin eratlık bir ordu nasıl 90 bin şehit nasıl okur hayret?..Evet bir asker bile şehit olsa değerlidir, kiymetlidir fakat bu durumda Ruslarında kaybı en az Türk Ordusu'ndaki zayiata yakın olduğu söylemek durumundayız.Bu konuyla ilgili bir doktora tezi çalışması olan Ramazan Balcı'nın "Tarihin Sarıkamış Duruşması" isimli kitabı tavsiye ederim.Gelelim bu hatıratın yayınlanma ve çok akis uyandırmasının nedenine? Nedeni siyasidir efendim.Çünkü bu hatırat yayınlandığı sırada Türk Ordusu Sakarya Irmağı kıyısında Yunan'a karşı ölüm dirim savaşı vermekteyken Enver Paşa Gürcistan sınırında olası bir mağlubiyette Anadolu'ya girmek için beklemektedir.Bu sebepten Enver Paşa'nın Anadolu'ya girişine mani olmak; girse de destekçi bulmasını engellemek amacıyla bu hatırat Millî Mücadele'yi yürüten kadroların imdadına yetişmiştir.Böylece Enver Paşa'nın itibarı düşürülmek istenmiştir. Bu noktaları da nazara dikkate alarak hatıratı okumakta fayda olduğu kanaatindeyim.

Cephede tuttuğu günlükleri ve hatırında kalanları derleyip toparlayarak bir kitap haline getiren Şerif İlden, tarihi bir olayın canlı şahidi olarak olaya bakış açısını bizlere yansıtmıştır. Büyük olaylara, olayın içinden birinin gözüyle bakmak kimi zaman objektiflikten uzaklaştırabilir okuyucuyu; ancak tarihin yazıldığı dönemi, yazan kişileri, olaya ve kahramanlara olan yaşanılan dönemin tavrını en iyi şekilde izah edecek bir yöntemdir. Her olay ve kişi öncelikle kendi zaman, mekan ve toplumuna göre değerlendirilmeli; sonra başka ölçüler ele alınmalıdır. İşte bu kitap Sarıkamış'ın yorumlanmasında birinci basamağı oluşturmaktadır. Bu kitabı okuyunca Sarıkamış'ı tamamen çözümlemiş olmayacaksınız; Sarıkamış'ı iliklerine kadar yaşayan birinin gözüyle bakmış olacaksınız. Kitabın hazırlanmasında titizlik gösterip güzel bir çalışma ortaya çıkaran yayınevine de teşekkür etmek gerekir.

Türk tarihinin trajik bir dramı olan Sarıkamış'a tanıklık etmiş Şerif İlden'in anılarından derlenmiş bir eser okuyacaksınız. 90 bin şehitimizi geri getirmeyecek malesef ama Mehmetçiğin kaybedilmesi kesin olan bir serüvene nasıl sürüklendiğini bir kez daha okumakta yarar var bence.

Enver ve Cemal paşalar ile hafız hakkı paşanın hangimiz kafkasya fatihi olacak diyerek çıktığı bu ölümcül macerada maalesef binlerce vatan evladı düşmana bir kurşun dahi sıkamadan şehit oldular. Ozamanlar kurmay yarbay rütbesinde olan Şerif İlden sarıkamış muharebelerinde görevliydi. Ruslara esir düştü 3 yıl sonra vatana döndüğünde bizzat Enver paşa yüzünden emekli edildi. Sarıkamış muharebeleri hakkında çıkan kitaplar genelde savaşı insani açıdan yaşanan dramlardan ele alırlar. Ancak bu eser o savaşta görev yapmış bir asker tarafından ele alınmış. Dolayısı ile savaşta yapılan stratejik hataların neler olduğu ve bunların sonucunda eriyip giden koca bir orduyu , yitip giden hayatları ve dramları okuyacaksınız. Şerif ilden Enver paşadan daha önce mezun olmuş ancak Enver paşa saraya girmek için 13 yaşında naciye sultanla evlenince Şerif paşa rütbece bir hayli geride kalmış. Şerif bey sibiryadaki esaretten kurtulup yurda döndüğünde Enver paşanın onu 2 ay sonra emekli etmeside şerif beyin bu kitaptaki fikirlerinde az da olsa katkısı olmuş. Kitapta Enver paşaya yöneltilmiş eleştirilerde var. Kitap ayrıca askeri açıdan ele aldığı için detaylı haritalar ve resimlerde içermekte. Okunurken akıcı bir dille yazılmış olmasada sürükleyici bir kitap.

emekli bir yarbayin sarikamis faciasi sirasinda binbasi rutbesi ile gunlugune yazdiklarindan olusan bu nadide kitap, girisinde her ne kadar enver pasayi kucultmek veya yuceltmek icin yazilmadi desede birinci sayfadan sonuncu sayfaya kadar adeta enver pasaya olan kin kusulmus ve bunun binlerce nedeni arasinda kendisine ve rutbece silah arkadaslarina enver pasa ve hafiz hakki tarafindan yapilan kotu uygulamalar ve davranislar olmustur.
sarikamis in ayri yonlerini goreceginiz bu kitapta sonlara dogru yer alan ve bu zamana kadar gormediginiz sarikamis faciasinin carpici ornekleri olan resimler vardir.

Yüzbin'e yakın vatan evladının çılgınca bir ihtiras uğruna tek kurşun dahi atamadan tabiata ve kişisel ihtiraslara yenilişinin öyküsü. Okurken donmuş parmaklarını sokup ısıtacak cebi, donmuş ayaklarını ısıtacak ayakkabısı olmayan dedelerimizin hikayesini okuyacak ve Allahuekber dağlarının soğuğunu içinizde hissedeceksiniz.

Bu kitabı okuduktan sonra Sarışamış harekatı hakkında muhakeme yapılabilmesi kanımca mümkün değildir. Kitap Şerif Bey'in hatıratının günümüze tercümesidir. Şerif bey Sarıkamış hareketı sonrasında Ruslara Esir düşmüş, esaretten kurtulup yurda döndükten sonra Enver Paşa tarafından emekli edilmiş kurmay bir subaydır. Bu kitapla birlikte Şevket Süreyya Ayder’in Enver Paşa isimli üç ciltlik eserinide okunması daha objektif bir değerlendirme yapılmasına yardımcı olacaktır diye düşünüyorum. O dönemde savaşta Yarbay olarak bulunan Şerif bey Hafız Hakkı paşanın kurmay heyetinde bulunmaktadır. Harekatı en ince ayrıntılarına kadar, hatta harika kordinatları ve askeri birliklerin numalarına kadar açıklamaktadır. Buda okuyucuyu biraz bunaltıyor. Askeri geçmişi olan kimseler bu bölümleri daha iyi kavrayacaklardır diye düşünüyorum. Hareketın başlangıcı, Enver paşanın aceleci tavrı, Ruslar kaçacak korkusu ile paniğe kapılması ve orduyu iki kolordoya bölerek birinin komutasını kendinisin alması, diğerinide Hafız Hakkıya vermesi, bunun sonrasında kışın en şert günlerinde dağları aşarak Ruslara baskın vermek istemesi neticesinde varılan acı sonuç. Üstelik askerlerin kışlık kıyafetlerini getiren geminin Karadeniz’de Ruslar tarafından batırılması sonucunda Osmanlı ordusu yazlık kıyafetle şavaşmak zorunda kalmıştır. Yeterli ikmal ve ihtiyatları yapılmamış ordu, başkumandan vekilinin acelesi ile mahvolmuştur. Şerif bey Enver paşanın askeri yönünün ne kadar zayıf olduğunu sık sık belirtmektedir. Enver paşa’nın bir çukura kıvrılıp kendileri ile birlikte toprak üzerinde uyumasından, Alman kurmaylarının etkisinde fazlaca kalmasına kadar pek çok şeyi öğrenebileceğiniz bir kitap.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Sarıkamış'ta bu kadar şehit vermemizin nedenlerini sıralayan bir kitap.Fakat bana göre tasvir yeterli değildi.Oysaki Birinci Dünya Savaşı Sırasında Bir yedek Subayın Anıları adlı kitap hem günlük mahiyetinde olup gerçek bir belgeye dayanıyor,hem de tasviri bakımında insanın aklında daha kalıcı bir iz bırakıyor.Hem Enver Paşa'nın hangi durumda olduğu belirtilmemiş.Aslında onda cevap hakkı doğmuş.Neyse yine de okumanızda fayda var o zamanı bilme açısından.

"Enver Paşa’nın Sarıkamış Harekatını tarih kitapları bir trajedi olarak nitelendirir. Gerçekten de doksan bin insanımızın boşu boşuna ölüp gittiği bu harekat bir trajedidir. Allahüekber dağlarında donarak ölen askerlerin iskeletlerinin uzaktan çalı çırpı gibi göründüğünü o dönemde yaşamış olan insanlarda tanık olmuşlardır. Bu görüntüyü Orgeneral Refik TULGA 1963’te 3 ncü Ordu Komutanı iken değiştirmiş toplattığı kemikleri toplu bir mezara gömdürerek oraya bir anıt diktirmiştir."